« ХЪАЗТЫ ХУЫЗТЫ ЭФФЕКТИВОН МАДЗǼЛТТǼ ИРОН ǼВЗАДЖЫ УРОКТЫ »
Михаил Шолохов
«Адœмœн сœ егъаудœр хъœздыгдзинад у
се ’взаг»
«Игра – это огромное светлое окно, через которое в духовный мир ребенка вливается живительный поток представлений, понятий об окружающем мире. Игра – это искра, зажигающая огонек пытливости и любознательности.»
В.А. Сухомлинский
Хъазты технологийœ пайда кœнгœйœ хынцын хъœуы ахœм домœнтœ:
1.Хъазт цœттœ кœнгœйœ ,хынцын хъœуы скъоладзауты кар,сœ дунеœмбарынад. 2.Хъуамœ хъазт œнгом баст уа урочы грамматикон œрмœгимœ. 3.Бœрцœй фаг хъуамœ уой ,урочы цы хъазтытœй пайдагонд цœуы,уыдон.
Хъазт «Чи фылдœр» Хœс: сывœллœтты дыууœ къордыл адих кœнын: чызджытœ œмœ лœппутœ. Чи фылдœр сœ 2 минутмœ ныффысса миногонтœ,уыцы къорд амбылдта.
Хœс: Иу минутмœ чи фылдœр ныффысдзœн дзырдтœ , цœмœй мыртœ к, г, д,т- йœ райдайой
Хъазт : «Чи фылдœр? «Чи тагъддœр?»
Хœс:Фœстœрдыгœй кœсгœйœ ног дзырдтœ чи дœтты ,ахœмтœ œрхъуыды кœнын.
Дзау-уадз,уœд-дœу,раз-зар,
сур-рус,сœр-рœс,
уœн-нœу,хор-рох,дис-сид,
уас-сау,œд-дœ,нœт-тœн
Хœс:Дыууœрдœм кœсгœйœ дœр сœхи цы дзырдтœ нœ ивынц,ахœмтœ ныффыссын
Хох,сис,œм,œнœ,ала,заз,
Калак,хих,ныхын,ичъи,гœнœг,
разар,уацау
Хъазт : «Ма бахау къœппœджы»
Хæс : Лæвæрд нымæцонтæ ныффыссын тетрæдты,саразын сæ хъæугæ хуыз
1.бæрцон 2. рæнхъон 3. дихон 4. мурон
1 2 6 1.5
15 4 1000 5.8
100 70 12 16.7
Кълеткæты нымæцты бæсты сæвæрут дамгъæтæ, алфавитмæ гæсгæ уыцы нымæц чи æййафы.
2
19
3
1
18
Хæс: Хауæнты формæтæм гæсгæ раст сæвæрын нымæцон
Фынддæсыл
Фынддæс
Фынддæсимæ
Фынддæсау
Фындд æсы
Фынддæсмæ
Фынддæсæй
Фынддæсæн
Н. х.
Г. х.
Д. х.
И. х.
А. х.
х.
Æ
Ц. х.
Х. х.
Хæс: Бахынцын арифметикон дæнцæгтæ.
- 74+16= 58-18=
- 100-50= 1000-500=
- 19+15= 81+19=
- 320+45= 1995+5=
Хъазт : «Уœлдай дзырд»
«Ссар уæлдай дзырд».
1. Бур, хур, цъиу, арв.
2.Мæй, æхсæв, стъалытæ, мæйрухс.
3. Денджызон, змис, фурд, нау.
4. Бæлас, сыф, уалдзыгон, хъæд.
Хæс: Уæлдай ц æ джындз ссарут. Цæмæн у уæлдай? Рафыссут ным æцонтæ
Фындд æс
Фарн
фарастс æдæ
Н æуæдз
намыс
цыппор цыппар
иу æндæс
хъ æбатыр
Дыууын авд
Хъазт: «Ссар къай»
Бацамон, мивдисджыты цухгонд дамгъæтæ кæрæдзийы фæдыл раст æвæрд цы цæджындзы сты, уый.
- сарæ…той
- хъазыды…ты
- бакæн…æн
- алы…дис
1) гъ дз с з
2) с з гъ дз
3) з с дз гъ
4) з дз с гъ
Хæс: Баиу кæнын дыууæ цæджындзы дзырдтæ афтæ,цæмæй сæ рауайа дзырдбæстытæ .
- Дзурын хъæрæй
- Кæсын тагъд
- Æфснайын хорз
- Ахуыр кæнын бæстон
- Лидзын аив
- Худын сусæгæй
Хъазт: «Сœмбырд кœн œмбисонд»
Хæс. Нывты бæсты сæвæрут хъæугæ номдартæ. Æмгарау мæм дæ … дар Æмгарау … зоныс
7,3,6,6,1,6 ЗОНДАМОНÆГ У!
Г,ГЪ,Д,ДЗ,ДЖ
К,КЪ,Л,М
Е,Ё,Ж,З,И
А,Æ,Б,В
2
З
4
1
Н,О,П,ПЪ
У,Ф,Х,ХЪ
5
7
Р,С,Т,ТЪ
Ц,ЦЪ,Ч,ЧЪ,Ш
6
8
Щ,Ь,Ы,Ъ,Э,Ю,Я
9
Хистæр зондамонæг у !
Æмбисонд «Адæймаг йе ’гъдауæй …»-йы кæцы мивдисæг æвæрын хъæуы?
1) лæууы
2) кæсы
3) амоны
4) хъахъхъæны
5) фидауы
6) æххæссы
Хæс: Нывы цы уынæмæ,уыцы предметты нæмттæ ныффыссын дыууа къордæй Чи? ЦЫ?
Хъазт: «Сараз текст œмœ йын ратт сœргонд»
Æмхæццæйæ лæвæрд хъуыдыйæдтæй сараз текст .
1) йæ лæппынтæн фæтарст.
- Иухатт рудзынгмæ сгæпп кодта.
3) Ǽрбазгъордта
4) Гæды йæ лæппынтимæ цæры хæдзары къуымы.
5) Уасæджы æддæмæ асырдта
«Хоргалм».
Иухатт раджы кæддæр уызын хоргалммæ курæг æрбацыд, рæстæгмæ мæ дæ хæдзары цæрын бауадз, зæгъгæ. Хоргалм сразы. Уызын хæдзайраг сси ’мæ уæдæй фæстæмæ хоргалмы лæппынтæ сæхицæн бынат нал ардтой — уызыны судзинтæ сæ хъыгдœрдтой æппынæдзух.
Уæд хоргалм загъта уызынæн: «Æз дæ ардæм æрбауагътон рæстæгмæ. Ныр дæ судзинтæй мæ лæппынты бон нал у ’мæ дæ курын, ардыгæй куыд ацæуай».
Уызын загъта: «Кæд искæмæй исты риссы, уæд ацæуæд, мæнæн ам дæр æвз æр нæу».
Къордты куыст
1 къорд
1.Баххæст кæнын цухгонд бынæттæ:
А) Рæстæгмæ мæ дæ хæдзары цæрын…
Б) Уызыны судзинтæ сæ …æппынæдзух.
В) Æз дæ ардæм …рæстæгмæ.
2. Цы мивдисджытæй спайда кодтат, уыдон аифтындзæг кæнут.
3. Хъуыдыйады уæнгтæм гæсгæ равзар:
Æз дæ ардæм æрбауагътон рæстæгмæ.
1
2 къорд.
1.Текстæн раттын æндæр сæргонд.
2. Тексты ссарут мивдисæг æппæрццæгимæ.
3. Лœвœрд мивдисджытæ дзырды хæйттæм гæсгæ равзарын:
æрбацыд, хъыгдœрдтой, загъта, æрбауагътон, ацæуæд.
3 къорд
Мивдисджытœ баивын синонимтœй
Æрбацыд-
Бауадз-
Хъыгдœрдтой-
Мæ бон нал у-
Курын-
Риссы-
Урок-хъазт
Уœ бон хорз,мœ зынаргъ хœлœрттœ!
Зœрдиагœй уœ хонын нœ абоны хъазт «Зондабитœм».
Тынг œхсызгон мын уыдзœн уœ фенд.
Нœ хъазты кœрон та уœм œнхъœлмœ кœсдзœн сюрприз.
Зондаби
Дзырдбыд
1
3
7
5
4
6
2
1 м
3 ф
о
7 о
о
5 а
м
н
р
н
о
е
ф
н
т
о
т
2 т
и
о
л
и
е
о
г
к
м
н
к
с
œ
4 с
и
и
и
т
т
н
м
6 к
т
œ
о
о
œ
м
к
н
о
и
м
м
м
т
œ
œ
«Балц лексикœйы бœстœмœ»
Синонимты быдыр
Лœвœрд дзырдтœн сœ синонимтœ зœгъут
Рœсугъд-
Мœллœг-
Гыццыл-
Стыр-
Хъœздыг-
Тыхджын-
Худын-
скъоладзау-
Фразеологон дзырдбœстытœ баивын синонимтœй
1.Куыдз œмœ гœдыйы цард кœнынц.
2.Йœ цœстытœ ныуурс сты.
3.Мœ зœрдœйы ныххаудта.
4.Йœ къухтœ хъилœй дары.
5.Хуртœ œмœ дзы мœйтœ кœсы.
6.Мœ зœрдыл œй дарын.
«Омонимты цад»
Бирœстъœлфыты бœсты зœгъут цухгонд омонимтœ
1.Тоны мад йœ пакъуы хъазœн,
Райста саби дœр йœ ….
2.Кœд къœрмœг тъыст ис йœ хъусы,
Гъе уœддœр йœ ныхас …
3.Уыгœрдœны федтон ахстон,
Уым уœрццы лœппынтœ …
4.Сœрвœты дын хœрœг хизы,
Зонд йœ сœрмœ ’ппын нœ …
Галиу къух – рахиз къух
Галиу къах – рахиз къах
Ӕ з уæлæмæ – мах дæлæмæ
Ӕ з фæстæмæ – мах та размæ
Рахизырдæм – галиуырдæм
Цæй æрбадæм – ныр та сыстæм
Цæст æрæхгæн – байгом æй кæн
Цæсгом амбæхс – равдис-ма йæ
Ӕ з мæсты дæн – мах та хъæлдзæг!
«Антонимты хъœд»
Нывтœм гœсгœ ныффыссут антонимтœ
Œмбисœндтœ ахœццœ кœнут кœронмœ. Къœйттœй куыст.
Тексты ставддœрœй фыст дзырдтœ баивын антонимтœй.Текст ногœй рацаразын.Раттын сœргонд фыццаг вариантœн дœр œмœ дыккаг вариантœн дœр.
Криптограммœ
Хœс: Нымœцтœ баивут дамгъœтœй œмœ бакœсут œмбисонд
2
24
31
28
39
7
39
9
14
20
1
7
25
26
39
24
28
31
28
39
7
7
1
5
Дзуапп : « Œрхъуыдыдзинад стыр хъуыддаг у»
Рефлекси
Стыр бузныг
