ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ
ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ
«МЕКТЕПКЕ ДЕЙІНГІ БАЛАЛЫҚ ШАҚ»
РЕСПУБЛИКАЛЫҚ ОРТАЛЫҒЫ
ЕРТЕ ЖАСТАҒЫ
(1 ЖАСТАН 3 ЖАСҚА ДЕЙІНГІ)
БАЛАЛАРДЫ ТӘРБИЕЛЕУ МЕН ОҚЫТУҒА АРНАЛҒАН
«АЛҒАШҚЫ ҚАДАМ»
БАҒДАРЛАМАСЫ
АСТАНА 2009
Ерте жастағы (1 жастан 3 жасқа дейінгі) балаларды тәрбиелеу мен оқытуға арналған «Алғашқы қадам» бағдарламасы: - Астана, 2009. - 26 б.
Рецензенттер:
Л.Т.Искакова, п.ғ.к., доцент, М. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік университетінің бастауыш оқыту әдістемесі кафедрасының меңгерушісі
З.И.Шикина, Шымкент қаласы №75 «Ақбидай» балабақшасының меңгерушісі
Авторлары: Б.Ж. Ноғайбекова, Г.К. Мақсұтова
Ерте жастағы (1 жастан 3 жасқа дейінгі) балаларды тәрбиелеу мен оқытуға арналған «Алғашқы қадам» бағдарламасы ҚР МЖМБС талаптарына сәйкес жасалған.
Бағдарлама тәрбиелеудің авторитарлық модельдерін ауыстырып, бес білім беру салаларына («Денсаулық», «Қатынас», «Таным», «Шығармашылық», «Әлеумет»). біріктірілген психлологиялық қолайлылық жасаудың жаңа бастамаларын қамтиды. Сонымен қатар, бағдарламаның мазмұнында мектепке дейінгі ұйымдардағы ерте жастағы балалардың іс-әрекеттерінің барлық түрлері мен нысандарында жеке-бағдарлық ыңғай жасау қарастырылған.
ББК 74.1
ISBN © «Мектепге дейінгі балалық шақ» Республикалық орталығы, 2009
ТҮСІНІК ХАТ
1 жастан бастап 3 жасқа дейінгі ерте балалық шақ бала өмірінің ерекше кезеңі. Бұл уақытта бала ағзасы тез қарқынмен өсіп, үлкендердің балаға әсер етуі неғұрлым тікелей және ұзақ мерзімде болады. Бір жастағы бала сенсорлық, сөйлеу, манипуляциялық қимыл дағдыларын меңгеруден сенситивті кезеңге өтеді. Сөйлеу белсенділігі қалыптасады. Бала жеке сөздерді анық айта бастайды.
Балалардың заттық іс-әрекеттері дамыған сайын, жаңаша әсерлену жеке тәжірибесі молая түсіп, тыңдау, көру және дене арқылы сезініп, түйсінуі жетіле түседі.
БҰҰ Бас Ассамблясы қабылдаған (1989 г.) ҚР «Баланың құқықтары туралы» Конвенциясына сәйкес баланың білім алуы оның толық мөлшердегі тұлғалық, ақыл-ойының, дарындарының дамуы мен физикалық қабілеттеріне қарай бағытталуы тиіс (29 - бап). Қазақстан Республикасы мектепке дейінгі тәрбиелеу мен оқытудың Мемлекеттік жалпы міндетті білім берудің жаңа стандарты 1 жастан 3 жасқа дейінгі баланың бес білім беру салаларының үйлесімді бірігуі арқылы дамуын қарастырады: денсаулық, таным, қатынас, шығармашылық және әлеуметтік орта. Ерте жастағы балаларды тәрбиелеу мен оқытуға арналған «Алғашқы қадам» бағдарламасының негізі ретінде Мемлекеттік жалпы міндетті білім берудің жаңа стандарт талаптары еңгізілген (әрі қарай - ҚР МЖМБС). Балаға бейне бір құтыға су құйып, толтырып қана қою мақсат емес, керісінше, 1 жастан бастап 3 жасқа дейінгі кезеңде бала өзін тұлға ретінде сезіне бастаса, оған сол тұлға ретінде қарым -қатынас жасау ләзім. Бұл жаста бала тілді тек меңгеріп қана қоймай, оған деген ерекше сезімталдық танытады. Егер баланың естіп көруіне, сезінуіне, байқап көруі мен емін-еркін козғалуына барлық жағдайлар жасалса, олар барлығын түгел дерлік меңгере алады. «Алғашқы қадам» бағдарламасында қарым-қатынас пен қимыл-қозғалыс белсенділігі бастапқы сипатқа ие. Ал білім беру міндеттері баланың қызығушылығы мен ойын әрекетері, мекетепке дейінгі білім беруді гуманизацияландыру мен психологизацияландыру негізінде жүзеге асырылады. Сондай-ақ, ұлттық және жалпы адамзаттық мәдениеті мен дәстүрлерге сүйену негізі мен мектепке дейінгі ұйым мен отбасының тығыз байланысы арқылы іске асырылады. Жаңа ҚР МЖМБС балалардың денсаулығы мен эмоционалдық аман-саулық мәселелерін нақты қоя білді. Осыған байланысты бағдарламада балалардың психологиялық жағдайларының барлық түрлері мен формаларын қамтамасыз етудің міндеттері ұсынылып отыр. Өйткені, дәл осы жерде «бұйырушылық пен ұйымдастырушылықтың» ескірген педагогикалық жағдайларының түрлері жинақталған.
Бағдарламада ұсынылған күн тәртібі «уақытша» тәсілді емес, дербестік пен мазмұндық-тәрбиелік бағыттылығын қамтамасыз ету мүмкіндігін көздейді. Балалардың ұйымдастырылған әрекеттеріндегі бағдарламалық материал денсаулық, таным, қатынас, шығармашылық және әлеуметтік орта білім беру салаларындағы ерте жастағы балалардың физиологиялық ерекшеліктерінің даму есебімен тақырыптарды қайталау барысында күрделендіруді қарастырады. Әр ай сайын күнделікті жаңа білімдері мен дағдыларын бекіту үшін екі-үш рет қайталануы мүмкін.
Бағдарлама мына бөлімдерге бөлінген:
Кіріспе.
Бірініші бөлім:
- күн тәртібінің үлгісі;
- балалар іс-әрекеттерінің апталық белгіленген үлгісі;
- ұйымдастырылған балалар іс-әрекеттерінің түрлері.
Екінші бөлім:
- бес білім беру салалары бойынша тәрбилеу мен оқытудың негізгі мәселелері;
- балалардың ұйымдастырылған іс-әрекеттерінің тақырыптары.
Үшінші бөлім:
- ерте жастағы балалардың психо-физикалық дамуының сипаттамасы.
Төртінші бөлім:
- дамытушы орта: эколого-гигиеналық жағдайлар;
- педагогтер мен ата-аналар.
Ұсынылып отырған бағдарлама мазмұны мектепке дейінгі ұйым педагогінің алдында тұрған мақсат түрінде берілген. Сондай-ақ, олардың шешілу жолдары тақырыптық үлгіде ұсынылып отыр. Көпжылдық тәжірибе көрсеткендей балабақша жұмысында балалармен сабақтарды күннің бірінші жартысында жүргізу басымдылығы қалыптасқан болатын. Ерте жастағы балаларды тәрбиелеу мен оқытудың «Алғашқы қадам» бағдарламасы балалармен әрекеттің барлық түрлерін күні бойы өткізуге баса назар аударуды ұсынады. Күн тәртібінің әр бөлігінде баланың балабақшада болуының жайлылығын қамтамасыз етуі де қарастырылған. Күн тәртібінің әр бөлігі тәрбиешімен ұйымдастырылып, балалардың жаттығуға және бес білім беру саласында кешенді білім алу мүмкіндігіне қол жеткізуі қажет. Балалардың білім алу әрекетінің эмоционалды жағдайы мен әр баланың жеке ерекшелігі есебінен жүргізілсе, бала оны қажетті және қызықты әрекет ретінде қабылдап, соның нәтижесінде ол неліктен жуыну керектігін, қасық немесе қаламды қалай дұрыс ұстауын, отырғанда немеса тұрғанда денені тік ұстау қажеттілігін ұғынып, белгілі бір әрекеттердің не үшін, не себепті қолданып жатқанын түсінеді.Сонымен қатар, отбасылық тәрбие беру сабақтастығын, иекемділігі мен мерзімділігін сақтаған абзал.
Ерте жастағы балаларды тәрбиелеу мен оқытуға арналған «Алғашқы қадам» бағдарламасы мазмұнын жүзеге әдістемелік нұсқаулар мен дидактикалық материалдарды сәтті қолдану арқылы асыруы мүмкін.
БІР ЖАСТАН БАСТАП 3 ЖАСҚА ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРДЫҢ ТІРШІЛІК ӘРЕКЕТІН ҰЙЫМДАСТЫРУ
Баланың танымдық әлемінің белсенділігін арттыруға бағыттау үшін оған ересек адам заттардың міндет-мақсаттарымен таныстыруға кіріседі. Сондықтан да, әр балаға күннің кез-келген уақытында өзі емін-еркін қимылдап, жүріп тұруы үшін даму ортасын жасап, қамтамасыз етуі керек. Белсенді іс-әрекетті талап ететін ойыншықтар мен құралдарға көбірек көңіл аударып, олардың орындарын жиі ауыстырып және санитарлық тазалау тәртібін сақтау қажет. Балалар ойын ортасын құру үшін мектепке дейінгі ұйым мен үйге бірдей талаптар қойылады. Балалар болмаған кезде бөлмені жиі желдетіп тұру мүмкіндігінің болуы. Температуралық режимді сақтау (18-20 градус). Топ бөлмесіндегі жиһаздардың дұрыс орналасуы мен жарықтық режим талаптарын сақтау.
Жеңіл әсер ететін ойын материалдарының балаға қол жетімді жерлерде орналасуы. Топтық және жатын бөлмелерде психологиялық жайбарақаттықты қамтамасыз ету үшін «өнер», «сенсорлы-құрылыс», «көңілді доп», «табиғат бұрышы», «су мен құм», «ертегі аралы», «үй асханасы» деген ауыстырып, жиналатын тақырыптық дамытушы орталықтар жасау. Әрбір орталықтың мазмұны мен ойындық құралдары балалардың жеке қажеттіліктерін ескере отырып таңдалады. Әр ай сайын орталықтар бір-бірімен ауыстырылып, бір мезгілде екі орталықтың жұмыс істеуіне жағдайлар жасалады. Әрбір орталық балалардың жас ерекшелігі мен санына қарай ойыншықтармен жабдықталады. «Киімсіз ұлдар мен қыздар» мен қуыршақтар отбасы (ана қуыршақ, әке қуыршақ) орта өлшемді ойыншықтар. Балалардың отырып, ойнауына ыңғайлы
үлкен көлемді ойыншықтар (тербелме, жұмсақ жиһаздар). Баланың шад-шадыман күлкісін шақыратын — секіретін көжектер, шиқылдайтын, ермек ойыншықтар.
Үлкендер мен балалардың өзара іс-әрекеттері білім беру салаларының шеңберінде ұйымдастыралады. Осыған орай, педагогикалық үдеріс келесі компоненттерді өзіне кірістіреді:
- базистік оқу жоспарына сәйкес ұйымдастырылған оқу іс-әрекеттері;
- сабақтан тыс ұйымдастырылған іс-әрекеттер: балалардың өзіндік емін-еркін қимыл-қозғалыс іс-әрекеттері — ойын, көркем-сөздік іс-әрекет.
Күн тәртібінде шынықтыру шараларына, психологиялық тренингтерге, релаксациялық және музыкалық үзілістерге уақыт бөлінуі керек. Баланың бір орында қимыл-қозғалыссыз ұзақ уақыт отырып қалуына жол бермеген абзал.
Балалардың ішінде біреулерінің бойы ұзын, кейбіреулерінікі қысқа, арсында толықшалары мен орта денелілері де болады, сондай-ақ, бастарының немесе кеуде клеткасының көлемі де әртүрлі болып келуі — әр баланың жеке даралық айырмашылықтарын білдіреді. Бірақ, тәрбиеші ай сайын баланың физиологиялық даму көрсеткіштерін үйлесімді ара қатынасын анықтап отыруы қажет: бойын, салмағын, кеуде шеңберін.
АТА-АНАЛАРМЕН ЖҰМЫС
1 жастан бастап 2 жасқа дейінгі балалардың тіршілік іс-әрекеттерін ұйымдастыруда әр бала белсенді қайраткер, ал тәрбиеші көмекші және ақылшы екенін ескере отырып, барлық режимдік сәттерді асықпай, қамқорлықпен, назар аудара ойластырған жөн. Баланың дербестігіне қойылатын талаптар үлкен ықыластылықпен біртіндеп күрделенеді. Ол талаптар мектепке дейінгі балалар ұйымында да, отбасында да бірдей болғаны маңызды. Тәрбиешінің бала және оның ата-анасының балабақшаға барған алғашқы күндердегі бейімделу механизмдеріне қатысты педагогикалық білімдерді меңгеруі балаға өзіне үйреншікті емес жағдайларды парапар жолдармен меңгеруге көмектеседі.
Тәрбиеші қызметінің маңызды бағыттарының бірі - балалар қимылдарының құрамын молайту. Әртүрлі қимылдар дененің барлық бұлшық еттеріне кезекпен күш түсіреді, ол шаршаудың алдын алады, жағымды тонусты қамтамасыз етеді. Баламен жылы, мейірімді жүзбен сөйлесу, өзіне қарата білу ата-аналарда сенімділік пен жан тыныштығын тудырады. Ата-анаға баласының мектепке дейінгі балалар ұйымына барғаннан бастап толық психологиялық қанағаттануын пайымдауға көмектесу маңызды.
1 жастан бастап 3 жасқа дейінгі балалардың ата-аналарының негізгі тілектері мен әлеуметтік үміттерін ескере отыра, тәрбиеші «балаға аса назар аударып», «өте қайырымды», «өте ықыласты», «шыдамды», «балаларды жақсы көріп», «бала жанын түсініп», олармен бірге қызмет жасайды.
Міндеттер:
- балабақша педагогикалық ұжымы мен отбасының күшін балалардың жан-жақты үйлесімді дамуымен, олардың денсаулығын сақтау және нығайтумен байланысты міндеттерді шешуге біріктіру;
- бала мүддесіне сай тәрбиеленушілердің отбасымен өзара түсінушілігін және сенімін, ынтымақтастығын орнату;
- ата-аналардың қажеттілігін, қызығушылығын, педагогикалық құзыреттілік деңгейін ескере отыра, консультативті-ағарту жұмысын іске асыру.
Жұмыс түрлері:
- баланы отбасында тәрбиелеу бойынша сауалнама жүргізу;
- баланың ата-аналармен және отбасы мүшелерімен балабақшадағы және үйдегі қарым-қатынасын бақылау;
- ата-аналар үшін электронды және қағаз түріндегі психологиялық-педагогикалық консультациялар;
- балалардың тілін, қол моторикасын, қимыл белсенділігін дамыту бойынша жеке ұсынылатын парақшалар;
- балалардың білім беру облыстарындағы іс-әрекетін ұйымдастыруға ата-аналарды қатыстыру.
Тәрбиешінің музыка жетекшісімен бірлесе отырып, ата-аналар үшін баласының қабілетін көре білу, қуану, жанашыр болу, мейірімділікке бөлендіруде қолдары бос уақытта қуыршақ театры көрінісін, музыкалық аспаптарды тыңдауды ұсынуы.
Педагог әрекеті ешкімнің ар-намысына тимейтіндей өнегелі болуы керек. Ата-аналар үшін өзара сыйластық атмосферасын құру қажет: жақсы көзқарас, шынайы күлімсіреу, қызықтыратын сұрақтарға жауап беру, тыңдай білу, әрбір әке-шеше, ата-әже және туыстарының аты-жөнін білу. Ата-аналардың балаға әсер ету формаларын анықтау (өктемдік, баланың дербестігін басып тастау, барлығын өзі орындау). Жеке қабілеттілік көмегімен баланың табиғи мүмкіндіктерін көрсету.
БІР ЖАСТАН 2 ЖАСҚА ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРҒА АРНАЛҒАН БАҒДАРЛАМА
БАЛАЛАРДЫҢ ЖАС ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ МҮМКІНДІКТЕРІНІҢ СИПАТТАМАСЫ
Бала өмірінің екінші жылы ерекеше жастық топ – ерте жасқа жатады. Бұл кезеңде бала өз бетімен тік жүріп, тұрудың, сөйлеу дағдыларын иемденіп, негізгі сенсорлық эталондарын меңгереді.
«Денсаулық» білім беру саласы
Бір жастағы бала ересектің көмегімен орамалмен қолданып, түбікке сұрана алады. Эмоционалды көңіл-күй пайда болады: көздеген мақсатына жеткеніне қуану, дәміне қарай тамақты таңдау дағдылары, өзіне жақын адамдарды тану. Бұлшық ет жүйесі бекіп, қасықты жұдырықтап ұстай алады, жақсы жүреді, өз еркімен тұрады, еңкейеді, затты бір орнынан екінші орынға ауыстырып қояды. Қолы мен бетінің тазалығын байқайды. Орындыққа отырады, тамақты ұқыпты ішеді. Өз киімін таниды, шұлығын дұрыстап киеді, бас киімдері мен аяқ киімін жартылай шешеді, бет орамалды қолданады, жеке заттарын сақтайтын жерді таба алады. Үлкендердің көрсетуімен қарапайым қимылдарды қайталайды: қолын бұлғайды, ауада сүю ишарасын орындайды, қолын артқа жасырады. Саусақ жаттығуларын орындайды.
«Таным» білім беру саласы
Заттарды өлшемдеріне қарай таңдап ажыратады: үлкен, кіші, кішірек деген сөзді түсінеді. Үлкендердің көмегімен бірнеше шеңберден пирамида жинайды. Айналасындағы үлкендерге қызығушылық пайда болғанын білдіріп, оларға еліктейді, жануарларды дауыстарынан таниды. Заттарды қасиетіне қарай орынды қолданады. Құрастырудың қарапайым әдістерін жаңғыртады, ойындағы сюжеттің жай түрлерін жалғастырады.
«Қатынас» білім беру саласы
Үлкендердің көңілін аудару үшін кейбір жеке сөздерді айта алады. Тапсырмаларды орындайды, өзінің әрекетін сөздер мен тіркестер арқылы толықтырады.
Бөлмедегі заттар, жануарлар, өсімдіктер мен адамдардың белгілерін білдіретін сөздерді түсінеді. Ана тілінде қарым-қатынаста шамамен 200 сөз қолданады. Сөзді қимылмен, ыммен, көздің қиығымен түсіндіреді. Екі-үш ауыз сөзбен көргендерін айтып береді. Балаларға арналған өлеңдерді дауыс екпінін келтіріп жатқа айтады. Суретті кітаптарға қызығушылықпен қарайды.
«Шығармашылық» білім беру саласы
Ырғақты музыкаға қосылып отырып-тұру, басын шайқау, бір аяқпен екінші аяққа кезек басып иілу қозғалыстарын орындайды. Заттардың түрлі пішіндері мен түстеріне қызығушылық білдіреді. Бөлме жиһазы мен ойыыншықтардың ерекшеліктерін ескереді. Қарындаштар мен фломастерлерді, дайын жапсырма пішіндерді (аппликация) қолданып үйренеді.
«Әлеуметтік орта» білім беру саласы
Айналасындағылардың ым-ишарасы мен дауыс екпінін түсінеді. Балалармен қарым-қатынаста болуға тырысады. Өзінің жақсы, жағымды әрекеттері (ойыншықты ұсыну, қолын сүрту, бас киімін киюге көмектесу, аяқ киімін әкелу) мен жағымсыз әрекеттерін (қызғанады, кері итереді, ойыншықты тығып қояды) біледі. Үлкендердің айтқанын орындау керектігін түсінеді.
КҮН ТӘРТІБІНІҢ ҮЛГІСІ
|
| 1 жас – 1 жас 6 ай | 1 жас 6 ай – 2 жас |
| Үйде | ||
| Ұйқыдан тұру, таңертеңгі жуыну | 7.40-8.00 | 7.30-8.00 |
| Мектепке дейінгі ұйымда | ||
| Балаларды қабылдау, тексеру, ойындар | 8.00-9.00 | 8.00-9.00 |
| Таңғы ас | 9.00-9.50 | 9.00-9.40 |
| Баланың бастамасымен ойындар | 9.50-10.00 |
|
| Ұйқы | 10.00-11.40 | |
| Үлкендердің жетекшілігімен пәндік іс-әрекет немесе серуен |
| 9.40.- 11.40 |
| Ақырындап тұру, түс | 11.40-12.00 |
|
| Түскі ас |
| 11.40-12.30 |
| Ұйқы |
| 12.30-15.00 |
| Белсенді түрде сергек болу | 12.00-12.40 |
|
| Екінші ұйқы | 12.40-15.20 |
|
| Ұйқыдан ақырындап көтеру, сауықтыру және гигиеналық шаралары | 15.20-16.00 | 15.00-15.40 |
| Бесін ас | 16.00-16.40 | 15.40-16.30 |
| Пәндік іс-әрекет немесе серуен | 16.40-18.00 | 16.30-18.00 |
| Балалардың үйге кетуі | 18.30 ға дейін | 18.30 ға дейін |
| Үйде |
|
|
| Серуен Кешкі ас, тыныш ойындар | 18.30-19.00 19.00-20.00 | 18.30-19.30 19.30-20.00 |
| Түнгі ұйқы | 20.00-7.40 | 20.00-7.30 |
ЕРТЕ ЖАС ТОБЫНЫҢ БАСИЗТІК ОҚУ ЖОСПАРЫ
(бір жастан бастап 2 жасқа дейін)
| Білім беру саласы | Ұйымдастырылған оқу іс-әрекеті |
| «Денсаулық» | 2 |
| «Қатынас» | 1 |
| «Таным» | 1 |
| «Шығармашылық» | 3 |
| «Әлеуметтік орта» | - |
| Ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінің ұзақтығы | 7-10 мин |
| Ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінің жалпы көлемі | 7 |
«ДЕНСАУЛЫҚ» БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫНЫҢ БАЗАЛЫҚ МАЗМҰНЫ
Мақсаты: Бала денсаулығын нығайту, оның ағза қызметі мен жүйесін дамыту.
«Денсаулық» білім беру саласының базалық мазмұны ұйымдастырылған оқу іс-әрекеті арқылы жүзеге асады:
дене шынықтыру;
валеология.
Міндеттер:
- қозғалысты тәжірибелерінің молығуына және негізгі қимылдарды меңгеруге көмектесу;
- балалардың бойында тазалыққа, ұқыптылыққа деген қажеттіліктерін қалыптастыру.
Мазмұны:
Дербес қимыл әрекетінің белсенділігі
Балалардың бөлмеде және таза ауада қарапайым қимыл-қозғалыстарды өз бетінше орындауға тәрбиелеу. Балалардың қимыл әрекеттерін дене шынықтыру және ойын құралдары арқылы толықтыру. Үлкендермен жұптасып қимыл жасауға үйрету.
Мәдени-гигиеналық дағдылары
Қасықты, шыныаяқты дұрыс ұстап өз бетінше тамақтану, бет пен қол тазалығын сақтау дағдыларына үйрету. Үлкендердің тапсырмаларын түсіну, орындау дағдыларын қалыптастыру.
Салауатты өмір салты дағдылары
Жеке бас гигиенасы ережелерін сақтауға үйрету: саусақты ауызға салмау, еденнен лас заттарды алмау. Қол мен бетті таза ұстау.
«ҚАТЫНАС» БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫНЫҢ БАЗАЛЫҚ МАЗМҰНЫ
Мақсат: Балалармен эмоционалды-жеке қатынасқа түсі отырып, олардың мейірімге, еркелеуге, көңіл бөліну сияқты қажеттіліктерін қанағаттандыру.
«Қатынас» білім беру саласының базалық мазмұны ұйымдастырылған оқу іс-әрекеті арқылы жүзеге асады:
тілді дамыту;
көркем әдебиет;
қоршаған әлеммен таныстыру.
Міндеттер:
тілді дамыту үшін барлық режимдік және тұрмыстық жағдайларды қолдану;
жақын адамдарының жасы мен жынысына сәйкес сөздерді білдіретін түсінікті сөздер қорын кеңейту.
Мазмұны:
«Жақсы сөз – жарым ырыс» дегендей, балаға мейілінше жиі түрде дем беретін, жігерлендіретін, сергітетін жақсы сөздерді аямай, оның бастамашылығын ынталандырып отыру қажет. Бесік жыры мен жұбату әндерін тыңдай білуге тәрбиелеу. Сөздік қорын кеңейту. Әрдайым баланың не айтпақ болғанына құлақ түріп, оны түсінуге білуге тырысу керек. Заттардың атын буындап айтуға үйрету: ап-ап, ням-ням, пи-пи, ав-ав, му-му, ку-ку және т.б.
«ТАНЫМ» БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫНЫҢ БАЗАЛЫҚ МАЗМҰНЫ
Мақсаты: Қоршаған әлем заттарының қызметтері мен қасиеттерін іс жүзінде тануға деген қызығушылығын дамыту.
«Таным» білім беру саласының базалық мазмұны ұйымдастырылған оқу іс-әрекеті арқылы жүзеге асады:
сенсорика;
қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыру;
құрастыру;
экология негіздері;
қоршаған әлеммен таныстыру.
Міндеттер:
баланың айналасындағы заттардың сан алуан түрлі қызметтерін ашып, тану үшін көмек көрсету;
баланың әртүрлі заттармен тәжірибе жасауға деген тілегін, ұмтылысын, ізденімпаздығын, талаптылығын, әуестігін, құмарлығын ынталандырып отыру.
Мазмұны:
Ерте жастағы баланың танымдық дамуы келесі құрылымдық компоненттер арқылы жүзеге асады:
заттардың қасиеттері туралы бағдарлану. Балаға айла-амал арқылы түрлі заттарды зерттеуге көмектесу. баланың түйсігін, зейінін және көрнекі-бейнелі ойлауын дамыту;
қоршаған әлемді тану. Балаларды үлкендермен және қоршаған ортамен қарым-қатынас жасауға қызықтыру.Өзі және өзіне жақын адамдары, өлі және тірі табиғат туралы түсініктерін қалыптастыру;
құрастыру. Қарапайым құрастыруларды жасауға қатыстыру.
«ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ» БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫНЫҢ БАЗАЛЫҚ МАЗМҰНЫ
Мақсаты: Эстетикалық талғам мен сезімді-эмоционалды сферасын дамыту.
«Шығармашылық» білім беру саласының базалық мазмұны ұйымдастырылған оқу іс-әрекеті арқылы жүзеге асады:
жапсыру;
мүсіндеу;
музыка.
Міндеттер:
баланың мүмкіндіктеріне сәйкес, оған түсінікті өнер туындыларымен қамтамасыз ету;
көрнекі – бейнелі әрекеттіктен заттық іс-әрекетке көшуге әсер ету.
Мазмұны:
Қоршап тұрған болмыс заттарының қызметтері мен қасиеттерін іс жүзінде танып, білуге деген қызығушылығын дамыту және қолдау жасау. Заттар пішіндерінің ерекшеліктерін түсіну. Сазбалшықтың қасиеттерімен таныстырып, сазбалшықпен тәжірибе жасауға деген ұмтылысын ынталандыру. Музыканы тыңдауға, түрлі сазды әуендерді әсерлі сезіну: күлімсіреу, қолдарымен әрлі-берлі сермеу, теңселу, иілу, шапалақтау, шыр айналу. Музыкалық аспаптардың: домбыра мен сыбызғының, даңғыра мен .сырнайдың қарама-қарсы немесе араласқан дыбыстарын есту арқылы ажырата білуге көмектесу. Әннің мәтіні мен сазына сәйкес үйлесімді, образды қимылдар жасауға түрткі болу.
«ӘЛЕУМЕТТІК ОРТА» БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫНЫҢ БАЗАЛЫҚ МАЗМҰНЫ
Мақсат: Үлкендер мен құрдастарына деген тілектестік қатынаста және жақсылық ниетте болуға тәрбиелеу.
Мазмұны:
Үлкендердің әрекеттерін эмоционалдық қабылдауын дамыту. Үлкендермен қарым-қатынас жасауға деген тілектеріне түрткі болу. Өзін-өзі ұстау ережелері мен нормаларын үйрету.
І КІШІ ТОПТАҒЫ ЕКІ ЖАСТАН БАСТАП ҮШ ЖАСҚА ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРҒА АРНАЛҒАН БАҒДАРЛАМА
БАЛАЛАРДЫҢ ЖАС ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ МҮМКІНДІКТЕРІНІҢ СИПАТТАМАСЫ
Бұл кезеңде жағдайлы-іскерлік қарым-қатынастар пайда болып және белсенді түрде дами бастайды. Бала мен ересектің өзара іс-әрекет үдерісінде баланың тілдік енжарлығымен қатар белсенділігі де қалыптасады. Бала тілдің дыбыстық жағын меңгеріп, оның фонематикалық естуі дами бастаса, сондай-ақ, ана тілінің дыбыстарын дұрыс дыбыстауы қалыптасады.
«Денсаулық» білім беру саласы
2 жастан 3 жасқа дейінгі кіші жас кезеңінде ағзаның барлық жүйелері мен қызметтері қалыптасады. Бойы 90-95 см; денесінің салмағы 14-15 кг, кеудесінің көлемі 50-52 см. Бұл жастағы негізгі даму буыны тек физикалық ғана емес сонымен қатар интелектуалдық дансаулығын қамтамасыз ететін дене, қол, саусақтарының қозғалыстары болып табылады. Бала үлкендердің көмегімен гигиеналық процедураларды бар ықыласымен орындайды, киіміндегі ұқыпсыздықты байқайды, ұзақ уақыт өзін сергек сезінеді. Үшке қараған шағында 20-ға жуық сүт тісі пайда болады.
«Таным» білім беру саласы
Бала заттардың қасиеттерін бағдарлап, заттарды түсі, пішіні, көлемімен топтастырып олардағы ортақ белгіні ажырата алады. Қоршаған ортаны байқап және сипап сезіну арқылы табиғи тану тілегі артады. Қарапайым конструкцияларды жеке құрастыру іскерліктері пайда болады. Өзінің атын, тегін, ата-анасы мен туыстарының аттарын атай алады, үлкендердің көмегінсіз кейбір әрекеттерді орындай алады. Үлкендердің қызметінің мағынасын түсінеді (анам жұмысқа қетті, әкем қазір келеді). Өзінің эмоционалдық сезімін білдіреді (қуанады, ренжиді). Ойында қиялындағы заттарды қолданады.
«Қатынас» білім беру саласы
Үлкендердің талаптарын түсінеді, тыңдау, басқа балалардың қызығушылығымен есептесу іскерлігі пайда болады. Эстетикалық қабылдауын, әдемі, ашық заттар мен киімдерін байқайды. Үлкендердің сөздерін, жеке фразаларын, ұйқасын, сөйлеу қарқыны мен дауыс күшін өзгертіп қайталайды. Ертегі кейіпкерлерінің рөлін орындап, заттардың қасиеттерін атай алады.
«Шығармашылық» білім беру саласы
Көркем шығармалардың мазмұнына эмоционалдық жағынан баға бере алады. Үлкендермен қосылып әуеннің ырғағы мен жеке мәнерін дұрыс жеткізіп, қосылып айтады, жеке және топтармен айтады, үлкендердің ырғақты қимылдарын есте сақтап қайталайды. Музыка тыңдау, суреттерді, қима қағаздар мен түрлі ойыншықтарды қарастыруда қызығушылығын білдіреді. Қажеттілігіне қарай қарындаштарды, фломастерлер мен бояуларды қолдана алады.
«Әлеуметтік орта» білім беру саласы
Қоршаған ортаның әсемдігіне, үлкендер мен құрбыларының әрекеттеріне, ойыншықтарға әдеби шығармалардағы кейіпкерлердің әрекеттеріне эмоционалдық жағынан өз әсерін, сезімін білдіре алады. Жақындары, үлкендер мен балалардың түрлі эмоционалдық жағдайларын (қуаныш, уайым, ашу, сараңдық) түсініп көре білу қабілеттері қалыптасады. Өтінішін, назарлары мен көмектеріне алғысын («рақмет», «өтінемін») білдіреді.
КҮН ТӘРТІБІНІҢ ҮЛГІСІ
| Үйде | |
| Ұйқыдан ояну, таңертеңгі шаралар | 7.30-8 00 |
| Табиғат және қызықты заттармен таныстыру | 8.30-9.00 |
| Мектепке дейінгі ұйымда | |
| Таңертеңгі гимнастика | 9.00-9.15 |
| Гигиеналық шаралар | 9.15-9.20 |
| Таңғы ас | 9.20-9.40 |
| Қызықтар мен таңғажайып еліне саяхат | 9.40-10.00 |
| Серуенге дайындық, серуендеу, табиғатпен танысу, қимыл-қозғалысты рйындар | 10.00-11.20 |
| Серуеннен оралу, гигиеналық шаралар | 11.20-11.40 |
| Түскі ас | 11.40-12.20 |
| Күндізгі ұйқы | 12.20-15.00 |
| Ұйқыдан ояну, сауықтыру шаралары | 15.00-15.30 |
| Бесін ас | 15.30-16.00 |
| Дидактикалық, сюжетті-рөлдік ойындар | 16.00-16.20 |
| Серуенге жиналу, серуендеу, қимылды ойындар | 16.20-17.30 |
| Өнер орталығы мен ашық алаңдағы жаттығулар | 17.30--18.30 |
| Балалардың үйге қайтуы | 18.30 |
| Үйде | |
| Ойындар, өзіндік әрекет | 19.00-20.00 |
| Кешкі ас | 20.00-20.30 |
| Түнгі ұйқы | 20.30-21.00 |
І КІШІ ТОПТАҒЫ БАЛАЛАРҒА АРНАЛҒАН БАЗИСТІК ОҚУ ЖОСПАРЫ
(2 жастан бастап 3 жасқа дейін)
| № | Білім беру салалары | Ұйымдастырылған оқу іс-әрекеті |
| 1 | «Денсаулық» | 2 |
| 2 | «Қатынас» | 1 |
| 3 | «Таным» | 2 |
| 4 | «Шығармашылық» | 4 |
| 5 | «Әлеуметтік орта» | - |
| Ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінің жалпы көлемі | 9 | |
| Ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінің ұзақтығы | 10-15 мин | |
БАЛАНЫҢ ОЙЫН ІС-ӘРЕКЕТІНДЕГІ ДАМУЫ
Ерте жаста бала ойын іс-әрекетіне деген ықыласын таныта бастайды. Осыған орай, пәндік-дамытушы ойын ортасын жасау керек. Ойын барысында мәселелі жағдайларды пайдалана отырып, балалардың ересектің көмегінсіз тығырық жағдайлардан шығу жолдарын таба білуге түрткі болу. Балаларды ойын барысында бір-біріне бөгет жасамай ойнауға үйрету, ойындық байланысқа түсуге жетелеу. Дидактикалық ойындарда балалардың сенсорикасын дамыту (сезіну, заттың қасиеті мен түсін, түрін қабылдау).
БАЛАНЫ ЕҢБЕК ІС-ӘРЕКЕТІНЕ БАУЛУ
Ересектің еңбек іс-әрекетіне деген бала қызығушылығын дамыту. Өзіне -өзі қызмет көрсету дағдыларын қалыптастыру: белгілі ретілікпен киініп, шешіну. Киім-кешегіндегі кем-кетік тұстарын байқап, оны өздігінен реттей білуге үйрету.
«ДЕНСАУЛЫҚ» БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫНЫҢ БАЗАЛЫҚ МАЗМҰНЫ
Үш жастағы баланың физиологиялық дамуына жағдайлар жасау көбінесе әр баланың жеке даралық келіс жасауын талап етеді. Мұнда толыққанды гигиеналық күтім, күн тәртібін нақты орындау, өмірі мен жүйке жүйесін сақтау, қорғау, қажудың,болдырудың және түрлі жарақаттанудың алдын алу.
Мақсаты: Дене шынықтыру жаттығуларына саналы түрде түсініп, меңгеруін қалыптастыру және қимыл-қозғалыс дағдыларын дамыту.
«Денсаулық» білім беру саласының базалық мазмұны ұйымдастырылған оқу іс-әрекеті арқылы жүзеге асады:
дене шынықтыру;
валеология.
Міндеттер:
баланың физикалық және психикалық қал ахуалын қолайлы жағдайлар жасау;
бастапқы гигиеналық дағдыларын қалыптастыру;
ересектің көрсеткен үлгісі бойынша қимыл-қозғалысты орындау дағдыларына үйрету.
Дене шынықтыру
Балалардың бұл жаста әлі қимыл-қозғалысты ептіліктері тұрақты емес, сондықтан да оларға көбінесе ересектің қозғалысына еліктеп немесе жан-жануардың қимылдарын (көжектің секірісін, құстың, көбелектің ұшуын) имитацияларын ойын түрінде қайталайды. Дене шынықтыру жаттығулары ойын түрінде таңертеңгілік гимнастикада және аптаның арнайы белгіленген күнінде, жалпы уақыты 5-7 минуттан аспайтын мөлшерде өткізіледі.
Бала денесінің дұрыс дамып қалыптасуына септігін тигізетін ойын материалдары бар қимыл-қозғалысқа толы ойындарды баланың жеке дара ерекшеліктерін ескере отырып ұйымдастыру.
Мәдени-гигиеналық дағдылары
Баланың жеке бас гигиенасының басты дағдыларын түрлі көрнекіліктер көрсету мен қолдау тәсілі арқылы: қолды дұрыс жууға, құрғатып сүртуге, өз бетімен таза және ұқыпты тамақтануға; қасық, кесе, сүлгілерді дұрыс және орынды қолдануға; және тамақтану кезінде аузын жұмып жеуге үйрету. Әрбір тамақтанғаннан кейін ауыз қуысын сумен шайқауды үйрету. Өздігінен киіну және шешіну; киімін ұқыпты бүктеп қою, түймелерді ағыту, бауларды байлау және бір-біріне көмектесу дағдыларын қалыптастыру. Балаларға өздерінің жеке заттары: тарақ, ауыз шаятын ыдыс, сүлгі мен бет орамалды қолдану керек екенін түсіндіру.
Сауықтыру-шынықтыру процедурасы
Бала ағзасының қорғаныс қызметтерін қалыптастыру және денсаулығын шынықтыру жағдайларын құру. Баланың физиологиялық және психикалық жағдайының барысында ауа ванналарын күніне бірнеше рет киінгенде 3-5 минуттен, салқын түскенде бөлмедегі серуен ауа температурасы +15 градус шамасында және 3-4 қабат киімде болған жағдайда ұйымдастыру.
Дербес қозғалу әрекеті
Әрекет жағдайларына байланысты қозғалыс қажеттіліктерін қалыптастыру. Таныс ертегі кейіпкерлерінің әрекеттерін үлкендерге және құрбыларына еліктеу арқылы бейнелеу. Белгілі бір ептілік қабілетін қалыптастыру.
Өмір қауіпсіздік әрекеті
Күні бойы бөлмеде және серуенде баланың қауіпсіз сергектігін қамтамасыз ету. Балаларды құммен, сумен, ұсақ заттармен ойнау кезіндегі ережелерді сақтауға үйрету. Кездейсоқ тұрмыстық жарақаттардың алдын-алу мақсатында дәрі-дәрмектерді, жуу және дәрілеу құралдарын, розеткалар мен есік, терезелерді қолдануда қауіпсіздікпен қамтамасыз ету.
Салауатты өмір салтының дағдылары
Адам, өзі, ұлдар мен қыздар және жақын туыстары туралы түсініктерін қалыптастыруға әсер ету. Адамның дене мүшелері: бас, дене, қол, аяқтарымен таныстыру. Тазалық пен тәртіп арқылы қанағаттанарлық сезімге тәрбиелеу, үлкендердің айтқанына мұқият болуға үйрету.
«ҚАТЫНАС» БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫНЫҢ БАЗАЛЫҚ МАЗМҰНЫ
Мақсаты: Баланың енжарлық салып сөйлеуін толықтырып, байытып және түсінетін сөздер қорын молайту.
Міндеттері:
баланың әртүрлі қолжетімді тілдік, сөздік бастамаларын ынталандырып отыру;
балалардың бойында артикуляция негіздері мен сөздік тыныстануын қалыптастыру.
«Қатынас» білім беру саласының базалық мазмұны ұйымдастырылған оқу іс-әрекеті арқылы жүзеге асады:
тілді дамыту;
көркем әдебиет;
қоршаған әлеммен таныстыру.
Мазмұны:
Ересектің тілі мен сөзі – бұл баланың тіл меңгерудегі еліктейтін негізгі үлгісі. Дыбыстар мен сөздерді айту барысында балалардың сөздік қорының ерекшеліктері мен мүмкіндіктерін ескеру. Тілді дамыту үшін барлық режимдік кезеңдерді және тұрмыстық жағдаяттарды қолдану. Сөздерді дұрыс айтуды, заттардың сапасы мен қасиеттерін сөзбен дұрыс жеткізе білуге үйрету. Оларды қорытындылай білу. Сөйлеу тілінде дыбыстық артикуляциялық аппараты мен байланыстыра сөйлеуін дамыту. Айтылғанды және естігенді дұрыс қайталауға үйрету. Сөзбен өзінің көңіл-күйін және өтінішін жеткізе білуге дағдыландыру. Айнала қоршаған заттардың атауларын, адамдардың есімдерін, жәндіктер мен өсімдіктердің атауларын дұрыс атау. Сұрақты түсініп жауап беруге үйрету.
Өзінің киімін (мойынорағыш, күртеше, пальто, қолғап, жейде, көйлек, кеудеше, қазақша камзол, жылы кеудеше, шалбар, шұлық), бас киімін (панама, бас киім, орамал), аяқ киімін (тәпішке, бәтеңке, етік, галош, туфли), іш киімдерін (майка, іш киім) атай білуге үйрету. Ыдыстарды (кесе, табақ, қасық, шәйнек, қазан, ваза) атау. Тағамдардың атаулары (сорпа, ботқа, шырын, сусын, кеспе, көкөністен жасалған борщ, котлет, пюре) мен азық-түліктерді (ірімшік, сүт, қатық, кілегей, айран, қымыз, балық, ет, жұмыртқа, күріш, картоп, макарон, жарма, қарақұмық) дұрыс атау. Тілінде зат есімдерді (доп, мысық, кесе), іс-әрекетті білдіретін етістіктерді (доп домалады, мысық ұйықтап жатыр, кесе түсіп кетті) қолдануды жетілдіру. Сын есімдерді (үлкен үй, кішкентай бала) қолдана отырып заттарды бейнелеу. Көркем шығармалардың сюжеттерін тыңдау және эмоционалды сезімдерін білдіру. Қысқа тақпақтарды жатқа айтқызуға дағдыландыру.
«ТАНЫМ» БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫНЫҢ БАЗАЛЫҚ МАЗМҰНЫ
Үш жастағы бала ересектерге еліктей отырып, ойын образдарын жасай келе, белсенді түрде қимылдап, қоршаған әлемімен танысады. Айналасындағы ортада болып жатқан барлық оқиғаларға назар аударып, мән беріп, ересектің соңынан сөйлемдер мен сөздерді қайталап отырады.
Мақсаты: Заттардың қасиеттеріне, табиғатқа, жан-жануарлар әлеміне деген қызығушылығын қалыптастыру.
«Таным» білім беру саласының базалық мазмұны ұйымдастырылған оқу іс-әрекеті арқылы жүзеге асады:
сенсорика;
қарапайым математикалық ұғымдарды қалыптастыру;
құрастыру;
экология негіздері;
қоршаған әлеммен таныстыру.
Міндеттер:
(Мен өзім) танымдық-тәжірибелі дербестікті дамыту;
өзін және өз мүмкіндіктерін тануға себепші болу.
Мазмұны:
Тәрбиеші бала зеректілігін ескере отырып,белгілі бір іс-әрекеттерді орындау барысында заттардың көлеміне, мөлшеріне, түсіне, түріне байланысты ажырата білуін қалыптастыруы қажет. Заттардың температурасын сезіне білуге: қар суық, салқын, шай ыстық. Сыртқы белгілеріне қарай жыл мезгілдерін ажырата білуге және атауға үйрету.
Моторлық үйлесімділік, заттармен әрекеттесу
Бала өмірінің үшінші жыл кезеңінде саусақтарының сенсорлық моторикасын дамыту керек.. Баланы тапсырмаларды орындау барысында сабырлыққа және реттілікке үйрету. Заттардың әркетіндегі себеп-салдарлық байланысты түсінуге үйрету (шәйнек қайнады, сағат тықылдайды, ара ызылдайды, күн жарқырайды). Заттармен іс-әрекеттерді орындау: қуыршақты киіндіру, ойыншықтарды жинастыру, киімін тазалау, қоршаған ортадағы тәртіпсіздікті бақылау. Киімдердің атауын атай білуін жетілдіру. Заттардың не үшін, неге арналғандықтарын түсіну.
Қоршаған ортаны тану
Заттарды қолдану дағдыларын дамыту. Заттардың тағайындалуын түсінуге қалыптастыру. Заттардың құрылысы мен өздеріне тән белгілері арқылы білу және есте сақтауға үйрету: киім, ойыншықтар, ыдыстар, жануарлар, құстар. Қоршаған ортадағы құбылыстар, заттар мен нысандарды зерттеуде, ойыншықтарды жуу және жинау, машиналарды бөлшектеуде, пирамидалар және әртүрлі құрастыру жұмыстарымен айналысқанда баланың өзіндік тілегін қолдау қажет.
Құрастыру
Үлгілерді қарастырып олардың бөлшектерін ажыратуға, қандай бөлшектерден жасалғанын анықтауға үйрету. Кеңістікте бағдарлай білу іскерлігін дамыту. Үйдің, машинаның, жиһаздардың жетіспейтін бөлігін табуға үйрету. Қолға ұстау, салыстыру, теңестіру және қарастыру қабілеттерін жетілдіру. Балаларды заттардың пішініне қарай (дөңгелек, шаршы, үшбұрыш) ажыратуға үйрету. Заттарды өлшеміне және пішініне, түсіне қарай топтастыруға үйрету. Сенсорлық моторикалар арқылы заттарды пайдаланып логикалық ойлауын жетілдіру. Оң және сол жақтарын түсініп, ортасын ажырату. Балаларға ағаштардан, пластмассалық құрылыс материалдарынан жасалған түрлі геометриялық пішіндердің (текше, призма, пластина, кірпіш) жинақтарын беру.
«ШЫҒАРМАШЫЛЫҚ» БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫНЫҢ БАЗАЛЫҚ МАЗМҰНЫ
Мақсаты: Баланың бойына бейнелеу іс-әрекетінің түрлеріне және халық ойыншықтарына деген қызығушылықтарын ынталандыру.
«Шығармашылық» білім беру саласының базалық мазмұны ұйымдастырылған оқу іс-әрекеті арқылы жүзеге асады:
жапсыру;
мүсіндеу;
музыка.
Міндеттер:
баланы сурет салуға ынталандыру және соған жағдай жасау;
қарапайым жапсыру ептілігінде тәжірибе жинауға түрткі болу.
Мазмұны:
Бейнелеу өнері:
Сурет салу
Баланың сурет салуға деген ынтасы мен қызығушылығын ояту және қолдау. Сурет салу үшін қарындашты, қылқаламды, субояу мен гуашьті меңгеру дағдыларына үйрету. Қағазға тігінен және көлденеңінен түзу және ирек сызықтарды жүргізуге үйрету. Дәстүрден тыс сурет салуға (қағазды бүктепбір жағына бояу жағу арқылы) үйрету.
Мүсіндеу
Балалардың балшықтан мүсін жасау іскерліктерін меңгеруге жағдай жасау. Балшықтан домалақ, сопақша пішінді заттарды алақанның арасына салып домалақтау әдісімен мүсіндеу, заттың бөліктерін біріктіру. Таяқшаларды домалақтап, майыстыру және олардың біріктіру. Мүсіндеуге арналған заттарды (арнайы тақтайшада мүсіндеу, қолды дымқыл сүрткішпен сүртуге, дайын заттарды сөреге қою) қолдану ережелерімен таныстыру.
Жапсыру
Қарапайым жапсыру әрекеттерінен тәжірибелер жинақтауға мүмкіндіктер жасау. Қағаз бен фланелеграфтың кеңістігін меңгеруге үйрету. 2-5 бөліктен тұратын түрлі заттарды фланелеграфқа немесе магнитті тақтаға орналастыруға үйрету. Бейненің жеке бөліктерін құрастыруға үлкендермен бірлесе желім жақпай-ақ заттық жапсыруда композиция жасауға үйрету.
Музыкалық әрекет:
Музыканы есту
Есту қабілеттерін дамыту. Балаларды музыкалық шығармалардың түрлі сипаттағы әнді, полька, марш, вальс және т.с.с. әуенді тыңдауға үйрету. Музыкалық шығармалардан алған әсерлерін сипатына қарай жеткізе білу. Көңілді музыкалық дыбыстарға ілесіп отыру. Музыкалық аспаптардың: домбыра мен сыбызғының, даңғыра мен .сырнайдың қарама-қарсы немесе араласқан дыбыстарын есту арқылы ажырата білуге көмектесу. Жоғары дыбыстылықты естуді дамыту. Биіктігі (жоғары, орташа, төмен), ұзақтығы (ұзақ, қысқа), күші (шулы, тыныш) әртүрлі музыкалық дыбыстарды есту және дифференциалдау.
Музыкалық-ырғақты іс-әрекет:
Музыкамен бірге негізгі қозғалыстарды (жүру, жүгіру) орындауға үйрету. Би қозғалыстары: шапалақтау, қолдарын қимылдату, маршпен жүру, орнында тұрып айналу және аяқпен тарсылдатуды әуенмен орындау. Көркем-ойындық бейнелерге тән (қонжық келеді, көжек пен шегіртке секіреді, қуыршақ билейді, көбелек пен инелік ұшады) қимылдарды әуенмен бере білуді үйрету
Ән айту
Ән айту іскерлігі мен дағдыларын дамытуға мүмкіндік туғызу. Ән айтуға қызығушылықтарын тәрбиелеу: ән айту және өзінің табиғи дауыстарымен үлкендермен қосылып айтуын, дыбысты таза, бірге бастап аяқтауын, басталуы мен аяқталуын тыңдау. Дыбыстарды түрлі биіктікте, ырғағы мен қарқында айтуға үйрету. Балалардың көңілді музыка әуенімен еркін би қимылдарының қозғалыстарын өз ойларынан шығару қабілеттерін қалыптастыру. Еркін би қимылдарынан қуанышты сезініп пайда болуына мүмкіндіктер туғызу.
Айналасын эстетикалық қабылдауы
Балалардың айналасына деген қызығушылығын дамыту: бөлменің жасауларына, үй жиһаздарына, әдемі орналастырылған ойыншықтарға, өздері ұйықтайтын төсектердің жиналуына назарларын аудару. Серуендеу кезінде шуақты күннің көзіне, ескен салқын самалға, өсіп тұрған өсімдіктерге көңілдерін аудару. Балалармен бірге телімдегі жәндіктердің өмірін бақылауды ұйымдастыру. Сумен және құммен ойнауда рақаттану.
Мәдени шаралар
Балабақша және топта жағымды көңіл-күйді құруға, балаларда жайлы, ыңғайлы, қорғаныш сезімдерін қамтамасыз етуге мүмкіндік туғызу. Ертегі кейіпкерлерінің бейнесіне ену іскерліктерін дамыту. Қысқа әңгіме, ертегі мазмұнын тыңдап түсінуге және көркем шығармалардың мазмұнын сұраққа жауап ретінде бере білу. Жай сөйлемдерден қысқа әңгіме құрастыруға үйрету. Қамқорлық, сүйіспеншілік, көңіл бөлушілік сезімдерін білдіру. Балаларда ертегі кейіпкерлерінің, ойыншықтардың, әрекетін бақылау іскерліктерін дамыту, оларға көңіл бөлуді үйрету. Ертегі кейіпкерлерінің дағдыларын қалыптастыруға жағдай жасау.
«ӘЛЕУМЕТТІК ОРТА» БІЛІМ БЕРУ САЛАСЫНЫҢ БАЗАЛЫҚ МАЗМҰНЫ
Мақсаты: Балалар арасындағы тілектестік, кең пейілділік қарым-қатынасты қалыптастыру. Өзін-өзі ұстау дағдылары мен нормаларын меңгеруге септігін тигізу.
Мазмұны:
Өнегелілік нормалары мен ережелері:
Қарым-қатынастың қарапайым тәсілдерін қалыптастыру: сыпайы амандасу, басқа адамның сәлеміне жауап беру, өзінің өтінішін, алғысын білдіру. Балалардың бір-бірімен өзара қарым-қатынасқа ынталандыру.
Өзін-өзі ұстау мәдениеті:
Ұқыптылық дағдыларына үйрету – мұрнын сүрту, өзінің қолдарының және бетінің кірін байқау, киім-кешегіндегі кем-кетік тұстарын реттеу, кіреберісте аяғын сүртіп кіру, тамақтану әдебі, үлкендермен және құрбыларымен қарым-қатынастарда өзін-өзі ұстау ережелеріне үйрету. Өтінішін білдіру, көмегі мен көңіл аударғанына «рақмет», «мархабат» сөздерімен білдіру.
Ересектермен және құрдастарымен қарым-қатынас:
Балаларды бір-бірімен және бейтаныс үлкендермен қарым-қатынасқа үйрету. Ескертусіз өзінің орындығы мен заттарын белгілі орынға қоюға үйрету. Балаларда жақын адамдарының түрлі эмоционалдық көңіл күйін (қуаныш, қайғы, ашулы) сезу қабілеттерін дамыту. Балалардың құрбыларына қызығушылығын ояту, екеуара ортақ іске байланысты онымен қарым-қатынасқа (екеуі қуыршақты серуенге шығаруға, еденге отырып допты бір-біріне домалатуға) қызығушылығын тудыру.
ҚОСЫМША:
БІР ЖАСТАН БАСТАП 2 ЖАСҚА ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРҒА ҰЙЫМДАСТЫРЫЛҒАН
ОҚУ ІС-ӘРЕКЕТТЕРІНІҢ ТАҚЫРЫПТАРЫ
Өздігінен қозғалу әрекеті:
Бір жастан - бір жас алты айлық балалар үшін:
Жүру және тепе-теңдікті сақтай білуге үйрету: жолмен (жолақшамен) еңкіш тақтаймен жоғары-төмен, жіпті таспалар мен еденге қойылған таяқшалардан аттау арқылы көздеген жеріне жету. Жәшіктің үстіне көтерілу (10-15см) және одан қайта түсу.
Еңбектеу, өрмелеу: орындықтың, жіптің, доғаның астымен өту. Бөренеден аттап өту.
Лақтыру, сырғанау, қағып алу: түрлі өлшемдегі шарлар мен доптарды, ойыншықтарды алып тасымалдау. Допты бір қолмен және екі қолмен алға қарай, төменге лақтыру, себетке салу. Допты ылдиға домалату.
1 жас 6 айдан бастап 2 жасқа дейінгі балалар үшін:
Жүру және тепе-теңдік жаттығулары: үлкендермен (5-7 адам) бір-бірімен, екі-екіден қол ұстасып; айнала таяқшалар мен жіптерден аттап өту, гимнастикалық орындықтар мен жәшікке көтеріліп, түсу (тәрбиешінің көмегімен қол ұстасып), (10-15 см).
Жүгіру: тура бағытта ойыншықтарға дейін жүгіру.
Жалпы дамыту жаттығулары:
Қолды жоғары көтеру және түсіру, қолды алға созу, артқа жасыру; алақанды жұмып ашу; отырып тұру. Заттарды бір-біріне беру арқылы оңға, солға бұрылу.
Еңбектеу, өрмелеу: бөрене арқылы екі қатар жатқан жіптің ортасымен төртаяқтап еңбектеу, шығыршықтан ортасынан, орындықтың үстімен жүру, (биіктігі 1,5м) сатыға өрмелеп шығу.
Лақтыру, сырғанау, қағып алу: допты жоғарыға(қағып алмай) лақтыру, екі қолмен сырғанату, допты бір-біріне беру, әртүрлі құралдарды гимнастикалық орындықтан, керілген жіптен (баланың көз деңгейімен) асырып тастау, лақтыру.
«Таным» білім беру саласы:
Баланың белгілі бір объектіге, затқа немесе кітапқа көңілін аудартып, қызығушылығын туғызу үшін бет-жүзін түрлендіреді (гримасничать). Заттарды, адамдарды, жан-жануарларды бөлек сөздермен атап, көрсетеді.
«Қатынас» білім беру саласы:
Дауысын түрлендіре отырып, қысқа тақпақтар айту. Дидактикалық ойындар ұйымдастыру: «Бетіңде не барын ата да көрсет», «Кім қалай айқайлайды?», «Даусынан таны».
«Шығармашылық» білім беру саласы:
Ойыншықтарды құтыларға, қораптарға салуға және одан шығарып алуға үйрету. Әртүрлі түрдегі және пішіндегі сақиналарды жіпке кіргізу. Пирамида мен кубиктерді соғу. Фланелеграфада жетіспейтін объектілер бөліктерімен толықтыру (тостаққа алмаларды сал, арбаға сәбізді қой, тауықтың қасына балапандарын жина). Кубиетерден орындық құрастыру. Киім трафареттерінде (жемпір, кеудеше, пәлте) түймелерін қадау. Сазбалшықты қолына алып, алақандарының арасында домалатып, «домалақтар» жасау. Сол сияқты тағы «табақша», «шұжық» тәріздес, пішіндес түрлерді мүсіндеу.
Музыка;
М.Раухвайгердің музыкасына жазылған «Көңілді көжектер» көңілді әуеніне сәйкес кимылдарды орындау. Г. Вихареваның сөзі мен муз. «Что умеют наши ножки», Е. Тиличеевтің музыкасына жазылған «Птицы и птенчики» әні. Қазақтың халық әні «Еркемай», «Маленький хоровод» украин халық әуені.
Бір жастан бір жас алты айға дейінгі балалар үшін:
Баланың нысанға, затқа, ойыншықтарға баланың қызығушылығын қолдау. Заттардың, адамдар мен жануарлардың аттарын атау арқылы оларды көрсету. Бірыңғай заттарды бір белгісіне (көлемі, пішіні) қарай топтастыруға үйрету. Кубиктерден орындық, пирамида құрастыру. Дидактикалық ойындар: «Балық аулау», «Сақина салмақ», «Мұнара, пирамида соғамыз».
«Әлеуметтік орта» білім беру саласы:
Сергіту ойындарын ұйымдастыру: «Қайда тығылып қалғанын тап», «Қоянға киінуге көмектес», «Анамызға қалай көмектесуге болады?», «Бұйрықты тыңда» және т.б.
2 ЖАСТАН БАСТАП 3 ЖАСҚА ДЕЙІНГІ БАЛАЛАРҒА ҰЙЫМДАСТЫРЫЛҒАН ІС-ӘРЕКЕТТЕРІНІҢ ТАҚЫРЫПТАРЫ
«Денсаулық» білім беру саласы
Дене шынықтыру
Жалпы дамыту жаттығулары: қол, дене, аяқ үшін.
Жүру: жайлап, жылдам. Аяқтың ұшымен жүргізу – жіп, тақтайша, текшелерден аттап жүру.
Жүгіру: шеңбер бойымен асықпай, шашырап жүгіру.
Негізгі қимыл қозғалыстар: бір уақытта кем дегенде үш негізгі қимылдарды орындау ұсынылады.
Еңбектеу: затқа дейін, доға астынан, гимнастикалық орындықтан, тақтайдың астымен.
Өрмелеу: биіктігі 10 см 50х50 см көлемде
Лақтыру (диаметр 10-15 см) допты 50х60 см. Қашықтыққа 2 қолмен бастан асыра және кеудеден.
Түсіру: ұсақ доптарды қашықтағы 50 см. қақпаға.
Секіру: бір орында 2 аяқпен және екі аяқпен алға қарай.
Қимылды ойындар: «Допты қуып жет», «Шарды ұста», «Күн мен түн», «Түрлі-түсті көліктер», «Аю апанында», «Паравоз», «Маймылдар».
Мәдени-гигиеналық дағдылар
Ойындар ұйымдастыру: «Қуыршақты жуындырайық» - жеке гигиеналық заттармен таныстыру және оларды қолдануға үйрету. Ұсақ қол қимылдарына арналған ойындарды ұйымдастыру: «Бәтеңкенің бауын байлаймыз», «Гүлдерді түстеріне қарай таңдап, панноға түймелеу». «Қуыршақты ұйықтатайық» деген ойыны төсек-орын және киімдерді қолдану дағдыларын дамытады.
Дербес қимыл-қозғалыс әрекет
Дербес қимыл-қозғалыс әрекетін дамытуға арналған «Дыбыс арқылы тап», «Шарға дейін созыл», «Кедергілерден өт», «Затты ал», «Күн мен түн» ойындарын өткізуге болады.
«Қатынас» білім беру саласы
Балалармен «Кім қалай дабыстайды?», «Кім шақырды, тап!» тіл дамытуға арналған ойындар, «Шарды үрле» атты дем алу жаттығуларын ұйымдастыру. Пейзаж, натюморт, портрет жанрларымен суреттерді қарастыру. Үлкендердің көмегімен «Төлдерін тап және ата» дидактикалық ойынын ойнау. Балаларға арналған: дүкен, ойыншық, отбасы, бақша жемістері, орман, көл, бассейн, үй және дала жануарлары мен олардың төлдері, үй құстары, гүлдер, сонымен бірге құмырсқа, көбелек, ара сияқты жәндіктер туралы кітапшаларды қарастыру.
«Алақай», «Бесік жыры», «Әлди-әлди», «Түлкі», «Шырша», «Қыс», «Қоян», «Қонжық», «Доп», «Жаңбыр» өлеңдерін жатқа айтуға үйрету.
«Бауырсақ», «Шұбар тауық», «Шалқан», «Түлкі мен тауық», «Үш аю» атты ертегілерді тыңдап сахналауға баулу.
«Таным» білім беру саласы
Заттардың қасиеттерін бағдарлау
Түрлі пішіндер мен пирамидаларды құрастыру. Саңырауқұлақ, түрлі пішінді дөңгелек, үшбұрыш, шаршы, тіктөртбұрыштардың жапсырмаларын қолдану. Қораптағы тиісті саңлауларға заттарды орналастыру.
Моторлық үйлесу, заттармен әрекет
М. Монтессоридің ұсақ қол қимылдарына арналған материалдармен жұмыс істеуге үйрету, жеке бас гигиенасына қажетті заттарды қолдануға үйрету сулық, сүлгі, сабын, тарақ және т.б. Заттардың көлемі мен түсіне қарай: қызыл кесе, ақ табақ, сары кесе байланыстырып айту дағдыларын қалыптастыру.
Қоршаған ортаны тану
Көкөністер, жемістер, үй және жабайы жануарлар мен құстар, ойыншықтар, өсімдіктер, ауа-райы, көңіл-күй туралы қима қағаздарының топтамаларымен таныстыру. Үлкендердің басшылығымен бала «Жұбын тап», «Қай ағаштың жемісі», «Түстерді таңдап ал», «Ұқсас ыдысты, киімді, ойыншықты тап», «Ауа-райына, мезгілге қарай қуыршақты киіндір» атты дидактикалық ойындарда белгілі тапсырмаларды орындайды.
Құрастыру
Үлкендердің көмегімен және өздігінен түрлі пішіндегі шығыршықтардан мұнара құрастырады, ұсақ және ірі материалдардан көліктерге арнап көпір, ұсақ және ірі қуыршақтарға арнап жиһаз, түрлі қақпалар мен жолдарды құрастырады.
«Шығармашылық» білім беру саласы
Қарындашпен сурет салу: ұзын жолдар, түрлі-түсті жіптер, табақтағы құрт, вазадағы шиелер.
Саусақпен сурет салу: құмның бетіне доптар мен адамның бейнесін салу. Қағазға жүзімнің бұтағын, үлкен қарбыз бен мандариндерді салу.
Бояумен және қылқаламмен сурет салу: егістіктегі бақбақтар, пияз, әдемі орамал, сүйікті табақ, қуыршақтың көрпесіндегі ою, күртедегі түймелер, машинаның дөңгелектері, шие мен шетеннің бұтақтары, жаңғақтар, түрлі-түсті моншақтар мен шарлар.
Мүсіндеу: Азық-түлік тағамдарын мүсіндеу: жаңғақтар, құрт, таба нан, ойықтар, бауырсақтар, сәбіз, тоқаштар, чупа-чупс, түрлі жидектер, үлкен және кіші доптар; ертегі кейіпкерлері: бауырсақ пен аққала; қуыршаққа арналған әшекейлер: білезік, жүзік, қол сағаты; тұрмыстық заттар – шыбықтардан тоқылған себет; жиһаздар: орындық, үстел, диван.
Фланелеграфтағы жапсыру: Көлікті, үйді, ұшақты, гүлдерді (түймедақ пен бақбақ гүлдері), қазақтың ұлттық бас киімдерді (бөрік пен тақия) геометриялық пішіндерден (үшбұрыш, шаршы, дөңгелек, сопақша, төртбұрыш) құрастыру.
Дайын пішіндерден жапсыру: жеке немесе кішігірім топпен дайын пішіндерден пирамиданы, вагондары бар паровозды, түрлі пішіндегі машиналарды, арбаны, құстың ұясын, анама арналған орамалға «Құс тұмсық», «Көз» симметриялы оюларын, жаңа жылдық шыршаны, үлкен және кіші жалаушаларды, ыдыстағы жемістерден әзірленген сусынды, қазақтың «құрақ» ұлттық ою-өрнегімен безендірілген алашаны, алаңқайдағы балапандарды құрастыруға үйрету.
Музыка
Музыкалық репертуарларды тыңдау: Г. Греневич әуеніне және С. Прокофеваның сөзіне жазылған «Таң» әні, В. Моцарт «Қоңыраулар үні», Л. Хамиди «Маршы», Д. Кобалевскийдің әуеніне жазылған «Алғашқы вальсі».
Ән айту: музыкалық репертуарлар: Н. Луконинаның әуеніне және Л. Чадованың сөзіне жазылған «Күннің көзі қыздырады» әні, Л. Фасхутдинованың «Жаз» әні, Балящеваның сөзіне жазылған «Күзгі ән», М. Еремееваның «Етік» әні, Е. Шаломонованың «Шырша туралы әні», А. Филепенконың әуеніне және С. Мокшанцеваның сөзіне жазылған «Күзгі жапырақтар биі» әні, Васильеваның әуеніне және Митличенконың сөзіне жазылған «Бақалар әні» әні, қазақтың ұлттық әні «Айгөлек», М. Норданскийдің өңдеуіндегі орыстың халық әні «Алма» әні.
Музыкалық ырғақтық қозғалыстар: қол қимылдары «хлоп-хлоп». Аяқ қимылдары «Топ-топ». Денені оңға және солға бұру. Басты оңға және солға еңкейту. Қолды сермеп шеңбер бойына жүру. Би қимылдары: аяқты өкше мен басына ауыстыру, аяқты бір орнында, шеңбер бойында және шашыраңқы тарсылдату.
Музыкалық репертуарлар Степаненконың әуеніне жазылған «Айнал», Вилькорейскийдің әуеніне жазылған «Достас», Г. Вихареваның «Күнді мен саламын» және «Біздің аяғымыз не істей алады?» әндері.
«Әлеуметтік орта» білім беру саласы
Балалардың жеке ықыластарын, көңіл-күйлері мен қабілеттерін ескере отырып күннің бірінші және екінші жартысында «Орманда», «Алаңқайда», «Поезда», «Қонақта» сюжеттік-рөлдік ойындарын ұйымдастыру. Тұрмыстық сипаттағы ойындарды ойнау: ас үй, емдеу орталығы, сұлулық салоны, сауда қатары.
Серуендеу кезінде құстарға, олардың балапандарына қамқорлығына бақылау жүргізу. Жатын бөлмесінде балалардың бір-біріне өзара көмек жағдайларын құру: киімдерін кию және шешу, түймелерін тағу, бау байлау, төсек орындарын жиыстыру. Жұппен, қатар және кіші топтарда ойын дағдыларын қалыптастыру.
ҚОЛДАНЫЛҒАН ӘДЕБИЕТТЕР
1. РҚ МЖЖБС 1.001-2009. Қазақстан Республикасының мемлекеттік жалпы міндетті білім беру стандарты. Мектепке дейінгі тәрбие мен оқыту. Негізгі ережелер.
2. Типовая программа воспитания и обучения в детском саду. Алма-Ата: «Мектеп». 1988
3. Б. Баймұратова, М. Сәтімбекова, Ф. Ниязбекова және т.б. Балбөбек. Қазақ балабақшаларына арналған бағдарлама. Алматы, 2006.
4. Г.Г. Григорьева, Н.П. Кочетова, Д.В. Сергеева и др. – 4-е изд., перераб. – М.: Просвещение, 2001.-253 с.
5. Журнал «Дошкольное воспитание». №2/2009.
6. С. Кенжеахметұлы. Традиции и обряды казахского народа. Алматы: 2004
7. В.А. Шишкина, М.Н. Дедулевич. Двигательное развитие детей раннего возраста. –– 2006.
8. Е.А. Панько, Т.В. Поздеева. Дошкольное учреждение – семья: вместе развиваем способности и одарённость ребёнка. - М.: Издательство «Белый ветер», 2004.
9. Н.М. Аксарина. Воспитание детей раннего возраста. – М.: 1997.
10. Т.Г. Визель. Аномалии речевого развития ребенка. – М.:1995.
11. Г.Г. Григорьева, Г.В. Груба и др. Педагогика раннего возраста. – М.: 1998.
12. Г.И. Доман и др. Как развить интеллект ребенка. – М.: 1998.
13. О.С. Жукова. Как вырастить умного ребенка. СПб.: Издательский дом «Нева», 2004.
14. Л.М. Козырева. Развитие речи детей до 5 лет. Ярославль. Академия Развития.
15. М.Д. Ковригина. Сестра-воспитательница яслей и младших групп детских садов. М.: Медицина. 1977
16. Л.Н. Павлова. Раннее детство: развитие речи и мышления. – М.: 2000.
МАЗМҰНЫ
|
| Түсінік хат.................................................................... | 3-5 |
|
| Бір жастан бастап 3 жасқа дейін балалардың тіршілік әрекетін ұйымдастыру Ата-аналармен жұмыс | 6-7 8-9 |
|
| Бір жастан 2 жасқа дейінгі балаларға арналған бағдарлама Балалардың жас ерекешеліктері мүмкіндіктерінің сипаттамасы Күн тәртібінің үлгісі | 10-11 12-13 |
|
| Бір жастан бастап 2 жасқа дейінгі ерте жас тобының базистік оқу жоспары «Денсаулық» білім беру саласының базалық мазмұны «Қатынас» білім беру саласының базалық мазмұны «Таным» білім беру саласының базалық мазмұны «Шығармашылық» білім беру саласының базалық мазмұны «Әлеуметтік орта» білім беру саласының базалық мазмұны | 13 |
|
| 13 14 15 16 16 | |
|
| І Кіші топтағы 2 жастан бастап 3 жасқа дейінгі балаларға арналған бағдарлама БАЛАЛАРДЫҢ ЖАС ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ МҮМКІНДІКТЕРІНІҢ СИПАТТАМАСЫ | 17-18 |
|
| Балалардың жас ерекшеліктері мүмкіндіктерінің сипаттамасы | 17-18 |
|
| Күн тәртібінің үлгісі Бір жастан бастап 2 жасқа дейінгі ерте жас тобының базистік оқу жоспары | 19 20 |
|
| .Баланың ойын іс-әрекетіндегі дамуы Баланың еңбек іс-әрекетіне баулу | 20 20 |
|
| «Денсаулық» білім беру саласының базалық мазмұны «Қатынас» білім беру саласының базалық мазмұны «Таным» білім беру саласының базалық мазмұны «Шығармашылық» білім беру саласының базалық мазмұны «Әлеуметтік орта» білім беру саласының базалық мазмұны | 21-22 23-24 24-25 26-28 28-29 |
|
| Қосымша: 1 жастан бастап 2 жасқа дейінгі балаларға ұйымдастырылған оқу іс-әрекеттерінің тақырыптары 2 жастан бастап 3 жасқа дейінгі балаларға ұйымдастырылған іс-әрекеттерінің тақырыптары | 30-31 32-36 |
|
| Қолданылған әдебиеттер | 37 |
