Айлакер мысық
Мақсаты: Ертегінің мазмұнын түсіне білу, рөлдерге
бөліп ойнату арқылы байланыстыра сөйлеуге жаттықтыру,
тілдік, дыбыстық мәдениетін жетілдіру, диалог сөздерді
орындауға үйрету.
Міндеттері:
Білімділік: Сахналық жүру, тұру, сөйлеу, өзін-өзі білу, сыйлау
мәдениетіне үйренеді.
Дамытушылық: Балалардың өз бетінше ойлап, ізденуін дамыту,
ой-қиялын, шығармашылық қабілетін шыңдау, әр
кейіпкердің өзіндік ерекшелігін зерттеуге үйрету.
Тәрбиелік: Балаларды достыққа, адал болуға, мейірімділікке,
қайырымдылыққа, жанашырлыққа баулып, қамқорлық
қасиеттерін қалыптастыру, жақсыдан үйреніп, жаманнан
жиренуге тәрбиелеу.
Бірінші картина
Қоян: (шығады да, назарын қапқа аударады) Ой, біреу мияулайды, иә-иә, қап ішінде, әрине, мысық жатыр және ол өзін босатуды сұрайды. Оны қап ішіне кім отырғызып қойды екен. (Шақырады). Қоян-Айым, сен қайдасын? Кел бері. (Қоян-Айым кіреді). Қара, мына қаптың ішінде мысық отыр. Оның босануына жәрдемдесейік.
Қоян-Айым: Қорқам мен, ол кенет қорқынышты және тырнауық боп шығар.
Қоян: Қорықпа. Біз арқаннан ақырындап тартамыз да, қашып, кетеміз.
Қоян-Айым: Бәрібір.
Қоян: Ех, сені-ай аңдар мен жануарларға қиындыққа түсіп қалғандарында көмектесу керек екенін шынымен түсінбейсің бе?
Қоян мен Қоян-Айым қаптың буған жіпті тартып қалады да, шетке секіріп кетеді.
Мысық: (қап ішінен шығады). Мені босатқан сендер ме?
Қоян-Айым: Б-б-б-і-і-з.
Мысық: Рахмет.
Қоян: Сені онда отырғызып қойған кім?
Мысық: Мұжық. Мезі еттің дейді, қаймағымды ұрладың, сүтімді іштің дейді. Сөйлейді кеп, сөйлейді, сөйтті де қапқа салды, аузын буды да, жолға тастады. Осының бәрі – менің адал қызметімнің, менің тышқан аулағанымның, терезе алдында жатып, бөтен мысықтарды жолатпағанымның өтеуі. Ал сендер осында тұрасындар ма?
Қоян: Орманда.
Мысық: Ал қалай енді мұнда, сіздерде?
Қоян-Айым: Аса жақсы емес. Қасқырлар мен аюлар... тыныш өтіп кетуге мүмкіндік бермейді. Жатқан бір үрей.
Мысық: Сонда сендерге кім көмектеседі?
Қоян: Жел аяғымыз.
Қоян-Айым: Тағы құлақтарымыз – олар жақсы естиді.
Қоян: Не керек, жаппай абыржыңқы жағдайда өмір сүріп жатырмыз. Әсіресе бізге Түлкі кедергі келтіреді. Міне кімнен сақтану керек!
Қоян-Айым: Ой, түлкі қадамдарын естіп тұрмын, тығылу керек.
Қоян мен Қоян-Айым тығылады. Түлкі пайда болады.
Түлкі: (Мысыққа көз салып). Біздің орманымызда қандай қорқынышты аң пайда болған? Сәлеметсің бе!
Мысық: Сәлеметсің бе. Мен сендерге Сібір ормандарынан дуанбасы болуға жіберілгенмін.
Түлкі: Ал керек болса! Демек, бізге бастықпын де? Ал сені қалай атайды?
Мысық: Котофей Иванович.
Түлкі: Ал бізге ұзаққа келдіңіз бе, Котофей Иванович?
Мысық: Алдымен тәртіп орнатам, сосын әрі қарай кетем.
Түлкі: Ал бізде тәртіпке жатпайтын тірлік көп. Қояндар мен тышқандар бетімен кетіп барады. Мен сізді, Котофей Иванович, өз үйіме меймандыққа шақырамын. Тауық етін беремін.
Мысық: Несі бар, бір сағатқа кіріп шығуға болады.
Мысық пен Түлкі кетеді. Қоян мен Қоян-Айым пайда болады.
Қоян: Мысық Түлкіні алдады.
Қоян-Айым: Егер Түлкі шындықты біліп алса, Мысыққа жақсы болмайды.
Қоян: Құтылып кетеді. Мысық ақылды. Жүр, інге барайық, не айтып жатқандарын тыңдап байқайық.
Қоян мен Қоян-Айым кетеді.
Түлкі: Ас болсын, тамақ алыңыз. Жұмысыңыз көп пе?
Мысық: Көп.
Түлкі: Бірақ демалып алу да керек қой. Менде біраз күн қонақ болыңыз. Қояндар мен тышқандар сіз туралы – дуанбасы туралы білген кезде, бірден жуаситын болады. Тағы Аю мен Қасқырға да сіздің күшіңізді көрсету керек. Ал сіздің, Котофей Иванович, отбасыңыз бар ма?
Мысық: Маған, жұмысбасты адамға, отбасын құруға уақыт болған жоқ.
Түлкі: Е, мен де жалғызбын. Сіз мені алуға қалай қарайсыз?
Мысық: Отбасын қамқорлыққа алу керек, ал маған, лауазымыма байланысты, олай етуге болмайды.
Түлкі: Отбасына мен өзім қамқор болам. Маған тек дуанбасының зайыбы дәрежесі берілсе болды.
Мысық: Сен маған, Түлкіжан, ұнайсың, мен, ыңғайы, саған үйленермін.
Түлкі: Міне тамаша! Жан-жағынды көріп алыңыз да, маған көшіп келіңіз. Жүріңіз, мен сізге өзімнің інімді көрсетейін.
Мысық: Біз мұнда уақытша тұра тұрамыз, ал содан соң менің сарайыма көшіп аламыз.
Қоян-Айым: Мәс-саған! Түлкі-Айым өзіне Мысықты үйлендірмекші. Мұндай сұмдықты қайдан көрдің?
Қоян: Бұдан не шығатынын байқап көрейік.
Қоян мен Қоян-Айым екеуі Түлкінің үйіне келеді, есік қағады.
Мысық: (басын шығарып қарайды). Бұл сендер ме?
Қоян: Түлкі жоқ па?
Мысық: Аулап қайтуға шықты.
Қоян: Біз естіп едік...
Қоян-Айым: (сөзін үзіп жіберді). Біз естіп едік, осында Қасқыр келеді екен дегенді. Ол бұл жайында аюмен сөйлескен болатын. Сен есігінді мықтап жауып ал да, Түлкі оралғанға дейін оны кіргізбе.
Қоян: Және Түлкінікінде ұзақ тұрып қалма. Кішкене тынығып ал да, кетіп қал.
Мысық: Мен өзім де солай етпек ойдамын.
Қоян мен Қоян-Айым кетеді. Қасқыр көрінеді. Есікті қағады.
Қасқыр: Мына үйректі маған бер. Менің тамақ ішкім келіп тұр.
Түлкі: Бермеймін. Сенің мені қорқытып тұрғанынды дуанбасы біліп қойса, онда сенің жағдайын жақсы болмайды.
Қасқыр: Қандай дуанбасы?
Түлкі: Котофей Иванович бізге Сібір ормандарынан дуанбасшылыққа жіберілген. Ол ашулы, сен оның қаһарынан құтылаалмассың.
Қасқыр: (үрейленіп) Мен қалжындап жатырмын әншейін. Ал маған оны көруге бола ма?
Түлкі: Бір қой әкеліп, іннің жанына таста. Сол кезде, бәлкім көріп те қаларсың.
Қасқыр: Жақсы, мен қой әкелуге кеттім. (Кетеді).
Аю көрінеді.
Аю: Сәлеметсің бе, Түлкі-бикеш! Қолындағы не? О, үйрек қой?! Мүмкін, қонақ етерсің, бірге жерміз?
Түлкі: О не дегенің, Михаил Иванович, бұл менің Котофей Ивановичқа әкеле жатқан түстігі ғой.
Аю: Котофей Иванович деген немене тағы?
Түлкі: Менің күйеуім. Мен енді жай ғана Түлкі емеспін, мен – дуанбасының зайбымын. Әлде оның бізге Сібір ормандарынан дуанбасшылыққа жіберілгенін естімеп пе едің?
Аю: Жоқ.
Түлкі: Ендеше білім жүр – ол ашулы. Егер сенің үйректі жеуге талап қылғанынды біліп қалса, онда саған жақсы болмайды.
Аю: Оған бір көз салуға құмартып тұрғаным.
Түлкі: Оған өгіз әкел, іннің жанына қой, ал өзің тығылып қал. Сонда көресің.
Аю: Мақұл, әкелем. Дуанбасыны сондай көргім келіп тұр.
Түлкі: Ақымақтар, екеуі де – ақымақ. Міне қалай өмір сүру керек! Барып тамақ істейін (інге кіріп кетеді).
Қоян мен Қоян-Айым келеді.
Қоян-Айым: Қалай өмір сүру керек екенін біз де көрейік. Қара Қасқыр келе жатыр, қой арқалап келеді. Тығылып қалайық.
Қоян мен Қоян-Айым тығылады. Қой көтерген Қасқыр көрінеді. Ол қойды іннің кіреберісіне қояды. Сосын өгіз көтерген Аю пайда болады. Ол өгізді қойдың жанына жатқызады.
Аю: Әрең жеткіздім. (Қасқырға) Сен де осындамысың?
Қасқыр: Мен де осындамын. Түлкі қой әкел деп бұйырып еді.
Аю: Маған да бұйырды. Тығылып қалуым керек деді.
Қасқыр: Маған да тығыл деп әмір етті.
Аю мен Қасқыр тығылады. Түлкі мен Мысық шығады. Мысық өгіз ұшасын тартпа бас салды.
Түлкі: Мұны саған, менің күйеуім, сенің бодандарын алып келді.
Аю: (тасадан). Өзі сондай кіп-кішкентай, ал қандай тамақсау.
Мен мұндай аңды туғалы көрген емеспін.
Қасқыр: (Мысықты көргісі келіп қозғалып кетеді). Ой, сондай көргім келіп тұр.
Мысық: (Секемденіп). Тышқан-ау шамасы!
(Көзін қадайды да, Қасқыр жаққа атылады, оның көзіне жармаса кетеді) Мяу, мяу!
Қасқыр: Ой! )Қашып кетеді).
Мысық: (Қасқыр мен Аюды көріп, қорыққаннан). Ой... Маған да мыналардан аулақ болу керек. (Қарама-қарсы жаққа қашып кетеді)
Түлкі: Сен қайда барасың, Котофей Иванович, дуанбас ау, қайда кетіп барасың?
Қоян мен Қоян-Айым шығады.
Қоян: Ол ешқандай да дуанбасы емес, кәдімгі үй мысығы. Ол сені алдап соқты, Түлкі! ХА-ХА!!! Қашайық, Қоян-Айым біздің досымыздың соңынан қалмайық.
Қоян мен Қоян-Айым қашып кетеді. Түлкі жалғыз қалып еңіреп жылайды.
