![](http://fsd.compedu.ru/html/2019/03/04/i_5c7cc1480dd13/img_php6N4lF8_1-saba_0.jpg)
![Жоспар:](http://fsd.compedu.ru/html/2019/03/04/i_5c7cc1480dd13/img_php6N4lF8_1-saba_1.jpg)
Жоспар:
- Интернеттің шығу тарихы
- И нтернет тің теориялық негіздері .
- И нтернет қызметтері .
- Компьютерлік желілер.
![1965 жылы әскери аймақтағы зерттеу жұмыстарымен айналысатын ARPA ( Advanced Research Projects Agency ) ұйымы компьютерлердің бірігіп жұмыс істеу модельдерін әзірлеуді бастайды. 1969 жылы Ұлттық масштабтағы бірінші желі ARPANET АҚШ-тың қорғаныс министрлігінде құрылды. Бұл желі бірнеше ірі ғылыми, зерттеу және оқу орталықтарын байланыстырды.](http://fsd.compedu.ru/html/2019/03/04/i_5c7cc1480dd13/img_php6N4lF8_1-saba_2.jpg)
1965 жылы әскери аймақтағы зерттеу жұмыстарымен айналысатын ARPA ( Advanced Research Projects Agency ) ұйымы компьютерлердің бірігіп жұмыс істеу модельдерін әзірлеуді бастайды.
1969 жылы Ұлттық масштабтағы бірінші желі ARPANET АҚШ-тың қорғаныс министрлігінде құрылды. Бұл желі бірнеше ірі ғылыми, зерттеу және оқу орталықтарын байланыстырды.
![1983 жылы телефонның байланыс жолымен желіге қосылу мүмкіндігін беретін « TCP / IP хаттамасы » деп аталатын APRANet -ке жету механизмі іске қосылды. 1983 жылы TCP / IP хаттамасының пайда болуы мен APRANet -тің бөлінуі (MilNet желісі және InterNet желісі) бір мезгілде орындалды . Яғни, интернет желісі 1983 жылы пайда болды .](http://fsd.compedu.ru/html/2019/03/04/i_5c7cc1480dd13/img_php6N4lF8_1-saba_3.jpg)
1983 жылы телефонның байланыс жолымен желіге қосылу мүмкіндігін беретін « TCP / IP хаттамасы » деп аталатын APRANet -ке жету механизмі іске қосылды.
1983 жылы TCP / IP хаттамасының пайда болуы мен APRANet -тің бөлінуі (MilNet желісі және InterNet желісі) бір мезгілде орындалды .
Яғни, интернет желісі 1983 жылы пайда болды .
![Интернет сөзі халықаралық желі (INTERna tional NETwork) деген мағынаны білдіреді. Интернет – бұл жер жүзіндегі компьютерлер мен серверлердің жиынтығы. Ол клиент-сервер желісі, себебі онда ақпаратты сақтайтын серверлер бар және ақпаратты басқа компьютерлерден алатын клиенттер бар. Сервер (ағл.т. server – қызмет көрсетуші құрылғы) – қолданушылар арасында ақпараттарды тарататын компьютер.](http://fsd.compedu.ru/html/2019/03/04/i_5c7cc1480dd13/img_php6N4lF8_1-saba_4.jpg)
Интернет сөзі халықаралық желі (INTERna tional NETwork) деген мағынаны білдіреді. Интернет – бұл жер жүзіндегі компьютерлер мен серверлердің жиынтығы. Ол клиент-сервер желісі, себебі онда ақпаратты сақтайтын серверлер бар және ақпаратты басқа компьютерлерден алатын клиенттер бар.
Сервер (ағл.т. server – қызмет көрсетуші құрылғы) – қолданушылар арасында ақпараттарды тарататын компьютер.
![Компьютерлік желіні құрғанда құрылғылардың электрлік және механикалық сипаттамаларының сәйкестігін бақылау үшін OSI моделі құрылған (ашық жүйелердің байланысу моделі). Бұл модель ISO – стандарттаудың халықаралық институтының техникалық ұсыныстарының негізінде құрылған. ISO/OSI моделі бойынша компьютерлік желілер құрылысын жеті деңгейде қарастырады:](http://fsd.compedu.ru/html/2019/03/04/i_5c7cc1480dd13/img_php6N4lF8_1-saba_5.jpg)
Компьютерлік желіні құрғанда құрылғылардың электрлік және механикалық сипаттамаларының сәйкестігін бақылау үшін OSI моделі құрылған (ашық жүйелердің байланысу моделі).
Бұл модель ISO – стандарттаудың халықаралық институтының техникалық ұсыныстарының негізінде құрылған.
ISO/OSI моделі бойынша компьютерлік желілер құрылысын жеті деңгейде қарастырады:
![Физикалық деңгей – байланыс жолының физикалық сипаттамалары анықталады; Каналдық деңгей – желі түйіндерінің физикалық деңгейді қолдану ережесі анықталады; Желілік деңгей – хабарды адрестеу және жеткізуге жауап береді; Транспорттық деңгей](http://fsd.compedu.ru/html/2019/03/04/i_5c7cc1480dd13/img_php6N4lF8_1-saba_6.jpg)
- Физикалық деңгей – байланыс жолының физикалық сипаттамалары анықталады;
- Каналдық деңгей – желі түйіндерінің физикалық деңгейді қолдану ережесі анықталады;
- Желілік деңгей – хабарды адрестеу және жеткізуге жауап береді;
- Транспорттық деңгей – хабарлама компоненттерінің жүру кезегін анықтайды;
![Сеанстық деңгей - әр жұмыс станцияларындағы екі қолданбалы бағдарламалар арасындағы байланысты реттейді; Ұсыну деңгейі – компьютер ішіндегі форматтағы мәліметтерді ұсыну форматына түрлендіреді; Қолданбалы деңгей](http://fsd.compedu.ru/html/2019/03/04/i_5c7cc1480dd13/img_php6N4lF8_1-saba_7.jpg)
- Сеанстық деңгей - әр жұмыс станцияларындағы екі қолданбалы бағдарламалар арасындағы байланысты реттейді;
- Ұсыну деңгейі – компьютер ішіндегі форматтағы мәліметтерді ұсыну форматына түрлендіреді;
- Қолданбалы деңгей – қолданушыға желілік бағдарламалармен байланыс жасау мүмкіндігін береді.
![Жеті деңгейдің әрқайсысында қажетті сәйкестікті орнату үшін хаттама деп аталатын арнайы стандарттар қолданылады. Олар екі түрге бөлінеді:](http://fsd.compedu.ru/html/2019/03/04/i_5c7cc1480dd13/img_php6N4lF8_1-saba_8.jpg)
Жеті деңгейдің әрқайсысында қажетті сәйкестікті орнату үшін хаттама деп аталатын арнайы стандарттар қолданылады.
Олар екі түрге бөлінеді:
- аппараттық;
- бағдарламалық.
![TCP/ІP – Интернет торабына қосылған компьютерлер арасында ақпарат алмасуды қамтамасыз ететін мәліметтерді бір жүйеге келтіру ережелері немесе оларды құрастыру хаттамасы. TCP ( Transm і sson Control Protocol ) – мәліметті жөнелту ісін басқаратын хаттама, ол тораптағы ақпарат тарды дұрыс жеткізу үшін жауапты болып саналады. ІP (Іnternet Protocol) – мәліметтерді оны алушының адресі көрсетілген шағын тақырыптары бар бірнеше бөліктерге бөлетін торапаралық хаттама.](http://fsd.compedu.ru/html/2019/03/04/i_5c7cc1480dd13/img_php6N4lF8_1-saba_9.jpg)
- TCP/ІP – Интернет торабына қосылған компьютерлер арасында ақпарат алмасуды қамтамасыз ететін мәліметтерді бір жүйеге келтіру ережелері немесе оларды құрастыру хаттамасы.
- TCP ( Transm і sson Control Protocol ) – мәліметті жөнелту ісін басқаратын хаттама, ол тораптағы ақпарат тарды дұрыс жеткізу үшін жауапты болып саналады.
- ІP (Іnternet Protocol) – мәліметтерді оны алушының адресі көрсетілген шағын тақырыптары бар бірнеше бөліктерге бөлетін торапаралық хаттама.
![ҒТР (Fіle Transfer Protocol) – бұл файлды тапсыру хаттамасы. Ол интернет арқылы файлдарды жіберілуі үшін қолданылады. Осы керекті файлдарды үзбей алып тұрудағы серверлер хаттамасы ҒТР – серверлері деп аталады.](http://fsd.compedu.ru/html/2019/03/04/i_5c7cc1480dd13/img_php6N4lF8_1-saba_10.jpg)
ҒТР (Fіle Transfer Protocol) – бұл файлды тапсыру хаттамасы.
Ол интернет арқылы файлдарды жіберілуі үшін қолданылады.
Осы керекті файлдарды үзбей алып тұрудағы серверлер хаттамасы ҒТР – серверлері деп аталады.
![Интернеттегі әр компьютердің бірегей адресі болады. TCP/IP хаттамасында әр компьютер төртке бөлінген ондық сандармен адрестеледі. Олар 0-ден 255-ке дейінгі мәнді қабылдай алады. Компьютер адресі мына түрде белгіленеді: http://172.16.1.3 Осындай адресті ІР-адрес деп атайды. IP- адрес екі бөліктен тұрады. Біріншісі желі адресі, екіншісі желідегі компьютер адресі.](http://fsd.compedu.ru/html/2019/03/04/i_5c7cc1480dd13/img_php6N4lF8_1-saba_11.jpg)
Интернеттегі әр компьютердің бірегей адресі болады.
TCP/IP хаттамасында әр компьютер төртке бөлінген ондық сандармен адрестеледі.
Олар 0-ден 255-ке дейінгі мәнді қабылдай алады. Компьютер адресі мына түрде белгіленеді: http://172.16.1.3
Осындай адресті ІР-адрес деп атайды. IP- адрес екі бөліктен тұрады. Біріншісі желі адресі, екіншісі желідегі компьютер адресі.
![Интернеттегі адрестеу 0..255 0..255 0..255 0..255 193.162.230.115 IP- адрес: желі нөмірі + компьютердің желідегі нөмірі w . x . y . z Желі кластары A w B Желі нөмірі 1..126 Компьютер нөмірі C w 128-191 w.x x.y.z Желілердің саны 192-223 126 y.z Компьютерлердің саны w.x.y 16384 16777214 z 65534 2097151 254 D және E кластары қызметтік мақсатта қолданылады .](http://fsd.compedu.ru/html/2019/03/04/i_5c7cc1480dd13/img_php6N4lF8_1-saba_12.jpg)
Интернеттегі адрестеу
0..255
0..255
0..255
0..255
193.162.230.115
IP- адрес:
желі нөмірі + компьютердің желідегі нөмірі
w . x . y . z
Желі кластары
A
w
B
Желі нөмірі
1..126
Компьютер нөмірі
C
w
128-191
w.x
x.y.z
Желілердің саны
192-223
126
y.z
Компьютерлердің саны
w.x.y
16384
16777214
z
65534
2097151
254
D және E кластары қызметтік мақсатта
қолданылады .
![Интернеттегі адрестеу Домен – ортақ қасиеті бойынша бірікті-рілген компьютерлер тобы. www.qqq.microsoft.ru 1-деңгейдегі домен 2-деңгейдегі домен 3-деңгейдегі домен 4-деңгейдегі домен 1-деңгейлі домендер ( домендік аймақтар ) Ұйым түрі . com коммерциялық ұйымдар Ел аты .edu білім беру .kz Қазақстан .gov АҚШ үкіметі .ru Ресей .mil АҚШ-тың әскери ұйымдары .ua Украина .org, .net әр түрлі ұйымдар .uk Ұлыбритания .info ақпараттық сайттар .it Италия .jp Жапония .biz бизнес .cn Қытай](http://fsd.compedu.ru/html/2019/03/04/i_5c7cc1480dd13/img_php6N4lF8_1-saba_13.jpg)
Интернеттегі адрестеу
Домен – ортақ қасиеті бойынша бірікті-рілген компьютерлер тобы.
www.qqq.microsoft.ru
1-деңгейдегі домен
2-деңгейдегі домен
3-деңгейдегі домен
4-деңгейдегі домен
1-деңгейлі домендер ( домендік аймақтар )
Ұйым түрі
. com коммерциялық ұйымдар
Ел аты
.edu білім беру
.kz Қазақстан
.gov АҚШ үкіметі
.ru Ресей
.mil АҚШ-тың әскери ұйымдары
.ua Украина
.org, .net әр түрлі ұйымдар
.uk Ұлыбритания
.info ақпараттық сайттар
.it Италия
.jp Жапония
.biz бизнес
.cn Қытай
![Интернеттегі адрестеу URL ( Uniform Resource Locator ) – құжаттың Интернеттегі әмбебап адресі . http: // www.vasya.ru / images/new/ qq.jpg хаттама каталог (бума) Файл аты сайт адресі сайттың бастапқы беті : index.html, index.htm http: // www.vasya.ru ftp: // files.vasya.ru / pub / download / qq.zip FTP- сервердегі файл](http://fsd.compedu.ru/html/2019/03/04/i_5c7cc1480dd13/img_php6N4lF8_1-saba_14.jpg)
Интернеттегі адрестеу
URL ( Uniform Resource Locator ) – құжаттың Интернеттегі әмбебап адресі .
http: // www.vasya.ru / images/new/ qq.jpg
хаттама
каталог (бума)
Файл аты
сайт адресі
сайттың бастапқы беті : index.html, index.htm
http: // www.vasya.ru
ftp: // files.vasya.ru / pub / download / qq.zip
FTP- сервердегі файл
![И нтернет те жұмыс істеу үшін аса маңызды деректер қорына жетуге арналған желіге қосу құралы – браузер бағдарламалары қолданылады . Олар:](http://fsd.compedu.ru/html/2019/03/04/i_5c7cc1480dd13/img_php6N4lF8_1-saba_15.jpg)
И нтернет те жұмыс істеу үшін аса маңызды деректер қорына жетуге арналған желіге қосу құралы – браузер бағдарламалары қолданылады . Олар:
- Internet Explorer;
- Mozilla Firefox;
- Google Ghrome ;
- Opera .
![Интернет қызметтері Терминалдық режим – Telnet –– бұл компьютерді алыстан басқару қызметі. Көп жағдайда Telnet хаттамаларын техникалық обьектілерді қашықтан басқару үшін қолданады, мысалы телескоптарды, видеокамераларды, өндірістік роботтарды. Электрондық пошта - e - m ail – и нтернеттің барлық желісіне қосылған қызмет түрі . Ол адамдарға бүкіл әлем бойынша файлдарды алу және беру мүмкіндігін береді.](http://fsd.compedu.ru/html/2019/03/04/i_5c7cc1480dd13/img_php6N4lF8_1-saba_16.jpg)
Интернет қызметтері
- Терминалдық режим – Telnet –– бұл компьютерді алыстан басқару қызметі. Көп жағдайда Telnet хаттамаларын техникалық обьектілерді қашықтан басқару үшін қолданады, мысалы телескоптарды, видеокамераларды, өндірістік роботтарды.
- Электрондық пошта - e - m ail – и нтернеттің барлық желісіне қосылған қызмет түрі . Ол адамдарға бүкіл әлем бойынша файлдарды алу және беру мүмкіндігін береді.
![Тізімді тарату - Mail List – бұл арнайы тақырыптық серверлер. Телеконференциялар қызметі – Usenet мұнда бір хабар бір корреспондентке емес, үлкен топтарға жіберіледі. Мұндай топтар телеконференциялар немесе хабарлар тобы деп аталады. WWW - World Wide Web - бүкіләлемдік өрмек - Интернеттің аса танымал қызметі. Ол әр әлемге таралған және ақпараттың аса көп көлемінен тұратын Web-серверлер жиынтығынан тұрады.](http://fsd.compedu.ru/html/2019/03/04/i_5c7cc1480dd13/img_php6N4lF8_1-saba_17.jpg)
- Тізімді тарату - Mail List – бұл арнайы тақырыптық серверлер.
- Телеконференциялар қызметі – Usenet мұнда бір хабар бір корреспондентке емес, үлкен топтарға жіберіледі. Мұндай топтар телеконференциялар немесе хабарлар тобы деп аталады.
- WWW - World Wide Web - бүкіләлемдік өрмек - Интернеттің аса танымал қызметі. Ол әр әлемге таралған және ақпараттың аса көп көлемінен тұратын Web-серверлер жиынтығынан тұрады.
![Web- парақ (гипертмәтіндік құжат) — бұл HTML тіліндегі құжат. Мәтіндік құжаттан айырмашылығы, ол басқа құжаттарға сілтемелерден тұруы мүмкін. Парақ деп адресті енгізгенде немесе сілтеме бойынша жүргенде браузер көрсететін аймақты айтады. Сайт (веб-сайт) - ақпараттық, техникалық және навигациялық аспектілерде бағдарламалық қамтамасыздандыруды қолданып құрылған парақтардың бірігуін айтады. Көбіне сайттың барлық парақтары домендік атқа ие.](http://fsd.compedu.ru/html/2019/03/04/i_5c7cc1480dd13/img_php6N4lF8_1-saba_18.jpg)
Web- парақ (гипертмәтіндік құжат) — бұл HTML тіліндегі құжат. Мәтіндік құжаттан айырмашылығы, ол басқа құжаттарға сілтемелерден тұруы мүмкін.
Парақ деп адресті енгізгенде немесе сілтеме бойынша жүргенде браузер көрсететін аймақты айтады.
Сайт (веб-сайт) - ақпараттық, техникалық және навигациялық аспектілерде бағдарламалық қамтамасыздандыруды қолданып құрылған парақтардың бірігуін айтады. Көбіне сайттың барлық парақтары домендік атқа ие.
![Гиперсілтеме – әрбір сөзі немесе сөз тіркесі басқа құжатқа сілтеме бола алатын мәтінді айтады. Гипермедиа – ішінде мәтін, сурет, дыбыс, видео болатын активті сілтемелерден тұратын құжаттар. Жүйелік администратор - локальды компьютерлік желіде қатысушылар жұмысын ұйымдастыруды басқаратын адам. Шлюз - әртүрлі хаттамалармен жұмыс істейтін бірнеше локальды желілерді байланыстыру үшін қолданылатын арнайы құрал. Гиперсілтеме – әрбір сөзі немесе сөз тіркесі басқа құжатқа сілтеме бола алатын мәтінді айтады. Гипермедиа – ішінде мәтін, сурет, дыбыс, видео болатын активті сілтемелерден тұратын құжаттар. Жүйелік администратор - локальды компьютерлік желіде қатысушылар жұмысын ұйымдастыруды басқаратын адам. Шлюз - әртүрлі хаттамалармен жұмыс істейтін бірнеше локальды желілерді байланыстыру үшін қолданылатын арнайы құрал.](http://fsd.compedu.ru/html/2019/03/04/i_5c7cc1480dd13/img_php6N4lF8_1-saba_19.jpg)
- Гиперсілтеме – әрбір сөзі немесе сөз тіркесі басқа құжатқа сілтеме бола алатын мәтінді айтады. Гипермедиа – ішінде мәтін, сурет, дыбыс, видео болатын активті сілтемелерден тұратын құжаттар. Жүйелік администратор - локальды компьютерлік желіде қатысушылар жұмысын ұйымдастыруды басқаратын адам. Шлюз - әртүрлі хаттамалармен жұмыс істейтін бірнеше локальды желілерді байланыстыру үшін қолданылатын арнайы құрал.
- Гиперсілтеме – әрбір сөзі немесе сөз тіркесі басқа құжатқа сілтеме бола алатын мәтінді айтады.
- Гипермедиа – ішінде мәтін, сурет, дыбыс, видео болатын активті сілтемелерден тұратын құжаттар.
- Жүйелік администратор - локальды компьютерлік желіде қатысушылар жұмысын ұйымдастыруды басқаратын адам.
- Шлюз - әртүрлі хаттамалармен жұмыс істейтін бірнеше локальды желілерді байланыстыру үшін қолданылатын арнайы құрал.
![Компьютерлік желі дегеніміз – желілік кабельдермен біріктірілген компьютерлер және басқа да құрылғылар (принтер, м одем және т.б.) жиынтығы. Кез-келген компьютерлік желі:](http://fsd.compedu.ru/html/2019/03/04/i_5c7cc1480dd13/img_php6N4lF8_1-saba_20.jpg)
Компьютерлік желі дегеніміз – желілік кабельдермен біріктірілген компьютерлер және басқа да құрылғылар (принтер, м одем және т.б.) жиынтығы.
Кез-келген компьютерлік желі:
- Кез-келген компьютерлік желі:
- топологиясымен; хаттамаларымен; интерфейсімен; желілік техникалық және программалық құралдарымен сипатталады.
- топологиясымен;
- хаттамаларымен;
- интерфейсімен;
- желілік техникалық және программалық құралдарымен сипатталады.
![Компьютерлік желілерді құрастыру негіздері: құрылғыларды электрлік және механикалық сипаттамалары бойынша сәйкестендіру; ақпараттық қамтамасыздандыруды кодтау жүйесі мен деректер форматы бойынша үйлестіру.](http://fsd.compedu.ru/html/2019/03/04/i_5c7cc1480dd13/img_php6N4lF8_1-saba_21.jpg)
Компьютерлік желілерді құрастыру негіздері:
- құрылғыларды электрлік және механикалық сипаттамалары бойынша сәйкестендіру;
- ақпараттық қамтамасыздандыруды кодтау жүйесі мен деректер форматы бойынша үйлестіру.
![Локальді желі ( LAN – Local Area Network) ; Аймақтық желі (қалалық) ( MAN - Metropolitan Area Network Глобальді желі (WAN – Wide Area Network) . Локальді желі ( LAN – Local Area Network) ; Аймақтық желі (қалалық) ( MAN - Metropolitan Area Network Глобальді желі (WAN – Wide Area Network) .](http://fsd.compedu.ru/html/2019/03/04/i_5c7cc1480dd13/img_php6N4lF8_1-saba_22.jpg)
- Локальді желі ( LAN – Local Area Network) ; Аймақтық желі (қалалық) ( MAN - Metropolitan Area Network Глобальді желі (WAN – Wide Area Network) .
- Локальді желі ( LAN – Local Area Network) ;
- Аймақтық желі (қалалық) ( MAN - Metropolitan Area Network
- Глобальді желі (WAN – Wide Area Network) .
![Локальды желі – аса үлкен емес қашықтықта орналасқан компьютерлердің байланысы (бір рангілі желі). Желінің бұл түрі 50м – 1000м аралықтағы ғимараттардағы компьютерлерді байланыстырады.](http://fsd.compedu.ru/html/2019/03/04/i_5c7cc1480dd13/img_php6N4lF8_1-saba_23.jpg)
Локальды желі – аса үлкен емес қашықтықта орналасқан компьютерлердің байланысы (бір рангілі желі).
Желінің бұл түрі 50м – 1000м аралықтағы ғимараттардағы компьютерлерді байланыстырады.
![Аймақтық желі – аймақтық масштабтағы мәселелерді шешуге арналған компьютерлердің және локальды желінің бірігуі. Глобальды желі – әлемдік ақпарат ресурстарын жаппай қолдану үшін алыста орналасқан локальды желілердің және компьютерлердің бірігуі. Wi-Fi – сымсыз байланыс т үрі.](http://fsd.compedu.ru/html/2019/03/04/i_5c7cc1480dd13/img_php6N4lF8_1-saba_24.jpg)
Аймақтық желі – аймақтық масштабтағы мәселелерді шешуге арналған компьютерлердің және локальды желінің бірігуі.
Глобальды желі – әлемдік ақпарат ресурстарын жаппай қолдану үшін алыста орналасқан локальды желілердің және компьютерлердің бірігуі.
Wi-Fi – сымсыз байланыс т үрі.
![Локальды желінің екі түрі бар: Бір рангілі желі Белгіленген сервер негізіндегі желі.](http://fsd.compedu.ru/html/2019/03/04/i_5c7cc1480dd13/img_php6N4lF8_1-saba_25.jpg)
Локальды желінің екі түрі бар:
- Бір рангілі желі
- Белгіленген сервер негізіндегі желі.
![Компьютерлік желілер Біррангілі локальды желіде барлық компьютерлер тең құқылы . Бөлінген сервері жоқ компьютерлік желілер бір рангілік деп аталады. Мұнда әр компьютер сервер ретінде де, клиент ретінде де жұмыс атқарады.](http://fsd.compedu.ru/html/2019/03/04/i_5c7cc1480dd13/img_php6N4lF8_1-saba_26.jpg)
Компьютерлік желілер
Біррангілі локальды желіде барлық компьютерлер тең құқылы . Бөлінген сервері жоқ компьютерлік желілер бір рангілік деп аталады. Мұнда әр компьютер сервер ретінде де, клиент ретінде де жұмыс атқарады.
![Үлкен желіде белгіленген сервер қолданылады. Белгіленген сервер дегеніміз тек қана сервер қызметін атқаратын құрылғы. Олар түскен сұраныстарды өңдейді және файлдар мен каталогарды басқарады.](http://fsd.compedu.ru/html/2019/03/04/i_5c7cc1480dd13/img_php6N4lF8_1-saba_27.jpg)
Үлкен желіде белгіленген сервер қолданылады. Белгіленген сервер дегеніміз тек қана сервер қызметін атқаратын құрылғы. Олар түскен сұраныстарды өңдейді және файлдар мен каталогарды басқарады.
![Компьютерлік желілер Сервер (ағл.т. server – қызмет көрсетуші құрылғы) – қолдану-шылар арасында ақпараттарды тарататын компьютер. Серверда өте әлді процессор, үлкен оперативті және дисктік жады орнатылған. Онда негізгі бағдарламалақ қамтамасыз-дандырудың негізгі бөлігі және желі деректері сақталады. Оны барлық қолданушылар пайдалана алады.](http://fsd.compedu.ru/html/2019/03/04/i_5c7cc1480dd13/img_php6N4lF8_1-saba_28.jpg)
Компьютерлік желілер
Сервер (ағл.т. server – қызмет көрсетуші құрылғы) – қолдану-шылар арасында ақпараттарды тарататын компьютер.
Серверда өте әлді процессор, үлкен оперативті және дисктік жады орнатылған. Онда негізгі бағдарламалақ қамтамасыз-дандырудың негізгі бөлігі және желі деректері сақталады. Оны барлық қолданушылар пайдалана алады.
![Барлық желілер үш базалық топология негізінде құрылады: шина жұлдыз сақина](http://fsd.compedu.ru/html/2019/03/04/i_5c7cc1480dd13/img_php6N4lF8_1-saba_29.jpg)
Барлық желілер үш базалық топология негізінде құрылады:
- шина
- жұлдыз
- сақина
![Егер компьютер-лер бір кабель бойымен жалғанса, онда топо-логия шина деп аталады. Бұл топологияның кемшілігі кабельде ақау болса, басқа компьютерлер де желіге қосыла алмайды. Шина топологиясы](http://fsd.compedu.ru/html/2019/03/04/i_5c7cc1480dd13/img_php6N4lF8_1-saba_30.jpg)
Егер компьютер-лер бір кабель бойымен жалғанса, онда топо-логия шина деп аталады. Бұл топологияның кемшілігі кабельде ақау болса, басқа компьютерлер де желіге қосыла алмайды.
Шина топологиясы
![Егер компьютерлер кабель сегменттеріне жалғанып және олар бір нүктеден немесе концентратордан шыға-тын болса, онда олар жұлдыз топологиясы деп аталады. Жұлдыз топологиясы](http://fsd.compedu.ru/html/2019/03/04/i_5c7cc1480dd13/img_php6N4lF8_1-saba_31.jpg)
Егер компьютерлер кабель сегменттеріне жалғанып және олар бір нүктеден немесе концентратордан шыға-тын болса, онда олар жұлдыз топологиясы деп аталады.
Жұлдыз топологиясы
![Егер компьютерлер жалғанған кабель сақина тәрізді тұйықталып тұрса, онда мұндай топология сақина топологиясы деп аталады. Сақина топологиясы](http://fsd.compedu.ru/html/2019/03/04/i_5c7cc1480dd13/img_php6N4lF8_1-saba_32.jpg)
Егер компьютерлер жалғанған кабель сақина тәрізді тұйықталып тұрса, онда мұндай топология сақина топологиясы деп аталады.
Сақина топологиясы