Тэма: Наша мова
Мэты:
вучыць уважліва слухаць настаўніка, адрозніваць на слых рускае і беларускае маўленне, фіксаваць словы, гучанне якіх адрозніваецца ў рускай мове (приехал – прыехаў), і прагаворваць іх за настаўнікам;
знаёміць са словамі, не падобнымі да слоў рускай мовы (мальчик - хлопчык), і прывучаць ужываць іх маўленне;
вучыць запытвацца пра значэнне слова, калі яно незразумелае;
вучыць адказваць на пытанне, карыстаючыся словамі самога пытання;
развіваць маўленчы слых мовы, адвольную ўвагу;
выхоўваць зацікаўленнасць да вывучэння беларускай мовы.
Абсталяванне: падручнік “Беларуская мова, 1 клас”; рабочы сшытак; каляровыя алоўкі, фламастары; малюнак “Нашы суседзі”.
Ход урокаАрганізацыйны момант
Весела гучыць званок, яго голас нам знаёмы,
Запрашае на ўрок беларускай мовы.
Актуалізацыя ведаў і ўменняў вучняў
– Сёння ў нас незвычайны ўрок.
- Скажите, на каком языке я сейчас с вами говорю?
-А теперь послушайте и скажите, на каком языке прозвучит следующий текст:
На зямлі жыве шмат народаў. Кожны гаворыць на сваёй роднай мове. Беларусы, украінцы і рускія добра разумеюць адзін аднаго.
-Кто знает, на каком языке прозвучал текст? Всё ли вы поняли, о чём я говорила?
- Скажите, кто из вас слышал, как говорят по-белорусски
- Где и когда это было?
- Кто знает слова белорусского языка?
III. Паведамленне мэты і задач урока
- Сегодня у нас необычный урок. Мы начинаем изучать белорусский язык. – Сёння мы пачынаем вывучаць беларускую мову. Гэта родная мова беларусаў. Яна вельмі падобная (похожа) да рускай.
- На каком языке прозвучал этот текст? Попробуйте ответить на мой вопрос: якую мову мы пачынаем вывучаць?
IV. Вывучэнне новай тэмы
1. Знаёмства з падручнікам
- Вывучаць беларускую мову нам дапаможа падручнік. (Настаўнік паказвае падручнік.)
- Хто здагадаўся, як па-беларуску будзе “учебник”? Чаму так назвалі? (Пад рукамі, дапамагае вучыцца, слова “падручнік” вымаўляюць хорам.)
- Разгарніце падручнік на с. 4, знайдзіце першы малюнак. Мама з хлопчыкам прыйшлі на выставу кніг.
- Паслухайце і скажыце, пра што запытаўся хлопчык:
Француз па-французку,
Па-польску паляк
Гавораць з маленства.
А я, мама, як? М. Пазнякоў
-Што можна адказаць хлопчыку?
- Як гавораць французы? Палякі? А як гаварыў хлопчык? (Па-беларуску.)
-Якую мову пачалі вывучаць?
2. Работа з дэманстрацыйным малюнкам
- Паглядзіце на малюнак (рисунок).
- Побач з беларускай дзяўчынкай стаяць яе сябры-суседзі: хлопчык з Украіны і дзяўчынка з Расіі, хлопчык з Літвы і дзяўчынкк з Польшчы.
- На якой мове гаворыць хлопчык з Украіны? З Літвы? Дзяўчынка з Расіі? З Польшчы?
- Якая моа родная для беларусаў?
3. Работа з DVD-дадатак (палілог “Размова з сябрамі”)
4. Работа ў сшытку (с. 3, заданне 1).
- Разгарніце сшытак. Разгледзьце малюнак. (Настаўнік паказвае малюнак.) Паслухайце:
Каля вогнішча (костра) (паказвае) сабраліся дзеці з розных краін. Кожны з іх размаўляе на сваёй мове.
Як дзецям зразумець адзін аднаго?
-Каб добра разумець адзін аднаго, неабходны чалавек, які ведае (знает) адразу некалькі моў. Хто знае, як называюць такога чалавека? Так, гэта перакладчык (переводчик).
- Дзе сабраліся дзеці?
- У якія касцюмы яны апранутыя?
- Пакажыце на малюнку ў сшытку вогнішча, размалюйце яго. Вымавіце слова “вогнішча” ўголас.
Фізкультхвілінка
V. Замацаванне вывучанага
1. Работа па падручніку
* Падрыхтоўка да слухання
- Разгледзьце малюнак. Каго вы на ім бачыце? (Настаўнік называе дзеючых асоб па-беларуску.)
Тэкст называецца “Як Мікітка сукенку з’еў”.
Як завуць хлопчыка?
- Хто ведае, што такоое па-беларуску “сукенка”? (Настаўнік паведамляе і паказвае на малюну ў падручніку.)
Ці можна з’есці сукенку? А цукерку? Што такое “цукерка”?
Хочаце даведацца, пра што размаўлялі бабуля з унукам?
- Слухайце ўважліва, потым скажыце, ці сапраўды Мікітка з’еў сукенку.
* Слуханне тэксту
Як Мікітка сукенку з’еў
Прыехаў Мікітка да бабулі Алены ў госці. Бабуля і пытае:
-А ты, Мікітка, не забыўся беларускія словы, добра іх ведаеш?
-Не, не забыў, - упэўнена адказаў унук, запіхваючы ў рот цукерку. – Можаш праверыць, як я гавару.
-Тады так зробім, - ажывілася бабуля Алена, - Я спачатку буду вымаўляць словы па-руску, а ты паўтараць за мной па – беларуску. Перакладчыкам будзеш. Дамовіліся?
-Дамовіліся, - згадзіўся ўнук і заадно пацікавіўся: - А што робіць перакладчык? (Адкажыце на пытанне.)
-Зараз пабачыш сам, - яшчэ болей ажывілася бабуля і пачала падшукваць у памяці словы для ўнука. А Мікіта пасур’езнеў, нават цукерку за шчакой прытрымаў.
Бабуля пачала:
-Клюква.
-Журавіны.(Пакажыце на малюнку ў падручніку.)
-Лук.
-Цыбуля. (Пакажыце на малюнку ў падручніку.)
-Картошка.
-Бульба. (Пакажыце на малюнку ў падручніку.)
-Сахар.
-Цукар. (Пакажыце на малюнку ў падручніку.)
-Бумага.
-Папера. (Пакажыце на малюнку ў падручніку.)
-Аист.
-Бусел. (Пакажыце на малюнку ў падручніку.)
Гэтак перабралі дзесяткі са два слоў. Убачыўшы, што ўнуку ўсе даецца лёгка, бабуля Алена прапанавала:
-А цяпер давай наадварот зробім – будзем словы з беларускай мовы на рускую перакладаць.
І ўжо на першым слове Мікітка спатыкнуўся.
-Сукенка, - вымавіла бабуля Алена, з усмешкай зірнуўшы ў вочы ўнуку.
-Конфета, - хуценька пераклаў Мікітка і языком перакінуў “конфету” за другую шчаку.
-Авой! – прытворна здзівілася бабуля Алена. – Няўжо ты можаш з’есці … платье? Сукенка - па–руску “платье”.
-Не, бабуля, ты жартуеш, - пакрыўдзіўся ўнук. – Я добра ведаю, што цукерка – гэта конфета.
-Дык я ж пра сукенку гаварыла, - аж крыху разгубілася бабуля Алена.
-А я пра цукерку, - салодка прыцмокнуў Мікітка.
Абодва задаволена рассмяяліся. Асабліва радаваўся Мікітка: пабыў жа перакладчыкам. А што недачуў трошкі – з кім такога не бывае? Паводле М. Чарняўскага
* Суразмоўніцтва па змесце праслуханага
- Якія словы пераблытаў Мікітка?
- Што ён з’еў?
- Разгледзьце малюнкі і назавіце прадметы па-беларуску.
- Запытайцеся адзін у аднаго пра назвы гэтых прадметаў.
2. Работа ў сшытку (с.3, заданне 2).
- Успомніце, у якую гульню гулялші бабуля і ўнук з апавядання “Як Мікітка сукенку з’еў”. Чаму так называецца апаявяданне?
- Абвядзіце па кропках абрысы прадметаў, назавіце іх па-беларуску.
- Якія яшчэ беларускія словы з гэтага апавядання вы запомнілі?
Фізкультхвілінка
3. Работа па падручніку (с.4)
Гутарка па малюнку 1
Разгледзьце малюнак, скажыце, якое правіла паводзін выконваюць дзеці. (Вучні адказваюць на рускай мове. што “мальчики здороваются».)
У беларускай мове ёсць словы ветлівасці. Калі вітаюцца, то па-беларуску кажуць: «Добры дзень». (Вучні вымаўляюць хорам.)
Павітайцеся са мною, з суседам папарце. (Дзеці кажуць: «Добры дзень…)
Гутарка па малюнку 2
Разгледзьце малюнак, скажыце, якое правіла паводзін выконваюць дзеці. (Вучні адказваюць на рускай мове. што “мальчик говорит девочке спасибо».)
Па-беларуску кажуць: «дзякуй». (Вучні вымаўляюць хорам.)
Настаўнік выклікае вучня і просіць падаць падручнік. (Кажа: «Дзякуй, …)
Гутарка па малюнку 3
Разгледзьце малюнак, скажыце, якое правіла паводзін выконвае хлопчык. (Вучні адказваюць на рускай мове. што “мальчик пропускает девочку и говорит «пожалуйста».)
Па-беларуску кажуць: «Калі ласка». (Вучні вымаўляюць хорам.)
Настаўнік выклікае вучня і вучаніцу, дзеці разыгрываюць сцэнку, адлюстраваную на малюнку.
Гутарка па малюнку 4
Разгледзьце малюнак, скажыце, якое правіла паводзін выконваюць дзеці. (Вучні адказваюць на рускай мове. што “дети уходят и говорят учительнице «до свидания».)
Па-беларуску кажуць: «да пабачэння». (Вучні вымаўляюць хорам.)
Што вы мне скажаце, калі будзеце ісці дадому? (Дзеці кажуць: «Да пабачэння…)
Гульня “Перакладчыкі”
Давайце ўсе разам пагуляем у перакладчыкаў (переводчиков). Я буду называць вам словы па-руску, а вы - перакладаць па-беларуску (настаўнік дапамагае перакладаць вучням):
Пожалуйста -
Спасибо -
До свидания –
- А цяпер я буду называць словы па-беларуску, а вы перакладайце на русскую мову:
Прывітанне –
Прабачце –
Да пабачэння –
Смачна есці –
VI. Падвядзенне вынікаў урока
-Паслухайце і адкажыце на пытанні (вопросы).
- Якую мову мы пачалі сёння вывучаць? ……. (беларускую мову).
Мы хочам навучыцца на ёй што рабіць?.... (размаўляць).
Што трэба ведаць, каб размаўляць па-беларуску? ….(словы)
-Якія беларускія словы вы запомнілі?
